تعريف، عينيت و تعداد صفات جوهر الهي در انديشۀ اسپينوزا

Definition, Objectivity and the Number of Divine Substance Attributes in Spinoza’s Thought

مسئلۀ صفات خداوند هم در حوزۀ مباحث الهیاتی (كلامی) و هم فلسفی، اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌توان از جهات مختلف معناشناختی، معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی در خصوص آن به بحث نشست. اسپینوزا فیلسوف عقل‌گرای سدۀ هفدهم كه متافیزیك خود را مبتنی بر تصور خدا به‌عنوان علت اولی و تنها جوهر موجود می‌سازد، تصور تام خدا را به تصور صفات خداوند منوط می‌داند و از این مجرا به بحث‌های مختلفی در این زمینه می‌پردازد. در این تحقیق سعی بر این بوده است تا به پرسش‌هایی در زمینۀ تعریف، عینیت و تعداد صفات جوهر الهی در اندیشۀ اسپینوزا پاسخ‌های نظام‌مند داده شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی و بر اساس تحقیق كتابخانه‌ای - اسنادی است. به اختصار می‌توان گفت كه اسپینوزا در دیدگاه نهایی خود، صفات را معرفت‌پذیر، مقوّم ذات جوهر، عینی و ناوابسته به ذهن فاعل شناسا و از نظر عددی نامتناهی می‌داند. او همچنین بین صفات خدا و خصوصیات او قائل به تمایز است. همچنین نشان داده خواهد شد كه دیدگاه اسپینوزا در بحث صفات، تغییراتی را نیز به خود دیده است.

The problem of God’s attributes, with its semantic, epistemological and ontological aspects, has very important position both in theology and philosophy. Spinoza as a 17th century rationalist philosopher that has based his metaphysics upon the idea of God as the First Cause, and the only substance, says that to conceive God’s essence is nothing more than conceiving his  attributes. In this article I have tried to make some systematic responses to the questions about definition, objectivity and the number of God’s attributes in Spinoza’s philosophy. My method of research is descriptive-analytic. In short, it can be said that Spinoza in his final thoughts, believes that the attributes of God are knowable (by the intellect), objective and infinite in being and number. He also makes distinction between attributes of God and his properties and negates some attributes that theologians ascribe to God in order to avoid anthropomorphism.