كليدواژه :
Zataria multiflora Boiss. , عناصر معدني , فلزات سنگين , گياه دارويي
چكيده فارسي :
Zataria multiflora Boiss. (آویشن شیرازی) از گیاهان دارویی با ارزش و در معرض انقراض میباشد كه در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌منظور بررسی برخی از عناصر معدنی گیاه آویشن شیرازی و نیز مقایسه انباشت فلزات سنگین در برخی از رویشگاههای طبیعی كشور، آزمایشی در قالب طرح كاملاً تصادفی در سه تكرار در چهار رویشگاه كشور در استانهای اصفهان، فارس، یزد و هرمزگان انجام شد. عناصر معدنی این گیاه دارویی شامل ریزمغذیها و تعدادی از عناصر ضروری و پرمصرف ازجمله آهن، روی، منگنز، مس، منیزیم، سدیم، كلسیم، پتاسیم و تعدادی از فلزات ازجمله كروم، كبالت، سیلیسیم، سرب، آرسنیك، نیكل، كادمیم، وانادیم و جیوه كه جمعاً 17 عنصر بود، با استفاده از دستگاه پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) اندازه‌گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد كه تفاوت معنیداری در میان رویشگاهها برای تمامی عناصر به غیر از سه فلز آرسنیك، كادمیوم و جیوه (P<0.01) وجود دارد. سه فلز ذكر شده در حد تشخیص دستگاه ICP نبوده و به همین دلیل، ناچیز در نظر گرفته شد. از دیگر نتایج این تحقیق میتوان به اثر رویشگاه بر خصوصیات كیفی گیاه اشاره كرد. گیاهان رشد كرده در منطقه یزد دارای حداكثر مقدار سدیم، منیزیم، آهن و حداقل مقدار كلسیم و كبالت بودند، در حالیكه گیاهان رشد كرده در رویشگاه اصفهان حداكثر مقدار روی، منگنز، مس، پتاسیم و حداقل مقدار سدیم و منیزیم را نشان دادند كه بیانگر اثر معنیدار حاصلخیزی رویشگاه بر خصوصیات كیفی این گیاه دارویی میباشد. مقایسه مقدار عناصر سنگین تجمع یافته در گیاهان جمع‌آوری شده با حد مجاز گزارش شده توسط سازمان جهانی بهداشت حكایت از عدم وجود سمّیت این عناصر داشت. از اهداف كاربردی این تحقیق امكان معرفی شاخصهای یونومیك در شناسایی جمعیتهای گیاه Zataria multiflora Boiss. و نیز مقایسه سلامت محصول در میان رویشگاههای مختلف بود.
چكيده لاتين :
Zataria multiflora Boiss. is one of the valuable and endangered medicinal plants used in food and medicine industries. A study was conducted in a completely randomized design with three replications in four habitats of Isfahan, Fars, Yazd and Hormozgan provinces to investigate some of the mineral elements of Zataria multiflora Boiss. (Shirazian thyme) and also for comparing the accumulation of heavy metals in some natural habitats of the country. The mineral elements of this medicinal plant including micronutrients and a number of essential and high-consumption elements such as iron, zinc, manganese, copper, magnesium, sodium, calcium, potassium and a number of metals such as chromium, cobalt, silicon, lead, arsenic, nickel, cadmium, vanadium, totally 17 elements, were measured by using an inductively coupled plasma measuring apparatus (ICP-OES). The results of analysis of variance showed a significant difference among habitats for all elements except arsenic, cadmium and mercury (P <0.01). The three mentioned metals were not detected by the ICP apparatus and were, therefore, considered negligible. The results of this research also showed that the habitat affected the qualitative attributes of the study species. The plants grown in Yazd had the maximum amount of sodium, magnesium, iron and the minimum amount of calcium and cobalt, while the plants grown in Isfahan had maximum amount of zinc, manganese, copper, potassium and minimum amount of sodium and magnesium, indicating the significant effect of habitat on the qualitative attributes on this medicinal plant. Comparison of the amount of heavy elements accumulated in collected plants with permissible limit, reported by the World Health Organization, indicated that these elements were not toxic. This research was aimed to study the possibility of introducing ionomic indicators for identification of Zataria multiflora Boiss. populations as well as comparison of product health among different habitats.
