مداخله‌ي آموزشي خانواده محور در چارچوب تيوري شناختي ـ اجتماعي براي كاهش شاخص توده بدني كودكان چاق و داراي اضافه وزن شهر زرين شهر

Effects of Family based Education Programs on Body Mass Index of Overweight and Obese Children: An Intervention Based on the Social-Cognitive Theory

مقدمه: اضافه وزن و چاقي كودكان از سوي سازمان بهداشت جهاني به عنوان مشكل سلامت عمومي مطرح شده است. هدف از اين پژوهش، تدوين و ارزشيابي مداخله‌ي آموزشي خانواده محور مبتني بر تيوري شناختي ـ اجتماعي براي كاهش نمايه‌ي توده‌ي بدني كودكان چاق و داراي اضافه وزن پيش دبستاني شهر زرين شهر بود. مواد و روش‌ها: اين پژوهش، يك مطالعه نيمه تجربي است كه بر روي 90 مادر داراي كودك پيش دبستاني مبتلا به چاقي و اضافه وزن در سال 1395 در شهر زرين شهرانجام گرفت. مادران به طور تصادفي ساده به گروه مداخله و شاهد تقسيم، و مداخله در 4 جلسه‌ي آموزشي براي والدين وكودكان انجام شد. سنجش داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌ي محقق ساخته‌ي پيش و 5 ماه پس از مداخله آموزشي انجام شد. داده‌ها با به‌ كارگيري آزمون آماري من‌ويتني، كاي اسكوير، تي مستقل، تي زوجي و آنكووا تحليل شدند. يافته‌ها: پنج ماه پس از مداخله، ميانگين نمرات خودكارآمدي (001/0p=)، انتظارات پيامد (001/0p=)، خود تنظيمي (001/0p=) و حمايت اجتماعي (002/0p=) در گروه مداخله به طور معني‌داري افزايش يافته بود. هم‌چنين متغير فعاليت فيزيكي كودكان (02/0p=) در گروه مداخله افزايش معني‌داري داشت. استفاده از رسانه‌هاي ديجيتال (53/0p=)، شيريني، تنفلات شور (56/0p=) و نوشيدني‌هاي شيرين (002/0p=)، پس از مداخله افزايش معني‌داري نداشت. متغير پيامد نهايي نمايه‌ي توده‌ي بدني كودكان در گروه مداخله تفاوت معني‌داري داشت (05/0p=). نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج ارزشيابي پژوهش حاضر، تيوري شناختي ـ اجتماعي مي‌تواند با احتياط در مطالعات مرتبط با چاقي كودكان مورد استفاده قرار گيرد.

Introduction: Overweight and obesity in children has been documented to be major health problem. This study is the educational intervention of child`s parents according to the social cognitive theory (SCT) for their body mass index (bmi) decrease in overweight and obese children of pre-elementary grade in Zarrinshahr. Materials and Methods: This quasi-experimental study was conducted on mothers with overweight and obese pre-elementary school children, residents of Zarrinshahrtown in 2015. Mothers were divided randomly into the intervention and control groups (n=45 each). For the intervention group (children and parents), an educational program was designed, based on the SCT and presented in 4 sessions. Data were collected by a researcher made questionnaire, including demographic information, the structures of SCT, and height and weight measurement tools, both before (baseline) and 5 months after the educational intervention. Data were analyzed by Mann-Whitney, Chi-square test, analysis of covariance and the independent t-test. Results: Five months after educational intervention,mean scores of all structures of SCT, including self-efficiency, outcome expectations, self-regulation and social support of the intervention group showed a meaningful increase (P < 0.001) in comparison with the control group. Physical activity of children in the intervention group also had a meaningful increase in comparison with controls. Use of social media, sweetmeats, salty snacks and sweet drinks after intervention showed no significant increase. In children, BMI showed a significant difference, compared to the pre-intervention assessment (P < 0.05). Conclusion: Results of the present study, showed that the social-cognitive theory can be used cautiously in related studies of children affected to by overweight.