تحليل گفتمان اوصاف طبيعت و احوال اجتماع در اشعار مهدي اخوان ثالث براساس رويكرد ون دايك

در اين مقاله، در هم تنيدگي اوصاف طبيعت و احوال اجتماع در برخي از اشعار مهدي اخوان ثالث با نگاهي بر تحليل گفتمان انتقادي و براساس مربع ايديولوژيك وَن دايك بررسي شده است. اشعار اخوان براساس عوامل گفتمان مدار سروده هايش، تحليل، و نشان داده شده است كه چگونه اخوان عيبهاي(ديگري) را برجسته و خطاي(خودي) را فرو مي كاهد و همچنين به توصيف و رفع تاكيد از اطلاعات حاوي نكات منفي درباره ما (خودي) و توصيف و رفع تاكيد از اطلاعات حاوي نكات مثبت درباره آنها (ديگري) مي پردازد. اين چهار اصل در نظريه ون دايك به«مربع ايديولوژيك» معروف شده است. از جمله اهدافي كه در اين نوشتار دنبال مي‌شود اين است كه ديدگاه هاي اجتماعي و ايديولوژيك اخوان در قالب بيان هنري با تحليل انتقادي اشعار وي، بهتر شناخته شود. همچنين با درنظرگرفتن نظريه تحليل گفتمان انتقادي، شگردهاي هنري اخوان و پيوند شعر او با اجتماع شناسانده شده، و معلوم شد چگونه اخوان با به كارگيري عناصر و پديده هاي طبيعت به شكل نمادين به زيبايي، وضعيّت جامعه خود را ترسيم كرده است. روش اين پژوهش، توصيفي - تحليلي است و داده هاي پژوهش با استفاده از شيوه تحليل محتوا و شيوه كتابخانه اي و سندكاوي، بررسي شده است. از جمله نتايج اين پژوهش، اين است كه، هدف اخوان از توصيفات طبيعي مانند شاعران گذشته صرفاً وصف طبيعت نيست، در وَرايِ توصيفات، واقعيتهاي نهفته اي است كه با نظريه تحليل گفتمان انتقادي توضيح داده مي شود.