جايگاه يقين در صناعات خمس نزد فارابي

Place of Certainty in Five Arts in Farabi’s View

فارابي يقين را در همه صناعات پنجگانه منطق بنحوي مورد توجه قرار داده است. يقين در برهان، مقصود بالذات يا مستقيم است در حاليكه در صناعات ديگر هدف بالعرض يا غيرمستقيم است. در صناعت جدل، گزاره‌هاي مشهور براي ارايه تصديقات جدلي در راستاي نيل به معرفت يقيني بكار گرفته ميشوند. در صناعت خطابه، يقين در فرم تصديق اقناعي به تناسب سطح درك مخاطب و بعنوان چارچوب فعاليتهاي خطابي و ملاك كيفيت آنها مورد تاكيد است. در صناعت شعر، مخيلات از دو وجه تصوري و تصديقي با يقين در ارتباط هستند. مغالطه نيز با استفاده از شبه گزاره‌ها، از جمله شبه يقينيات در دو بعد مثبت و منفي با يقين رابطه دارد. بنابرين، جايگاه يقين در هر يك از ساختارهاي جدلي، خطابي، شعري و مغالطي قابل توجه است و ميتوان نوعي نسبت ابزاري را ميان اين صناعات چهارگانه با برهان رصد كرد.

Farabi attends to certainty in all the five-fold arts of logic in some way. Certainty is either essential or direct in an argument, while it is either accidental or indirect in other arts. In the art of dialectics, the well-known propositions for presenting dialectical affirmations are employed in order to attain certain knowledge. In the art of sermon, certainty is emphasized in the form of satisfactory affirmation in proportion to the addressee’s level of perception and as the framework of sermon-related activities and the criterion for quality control. In the art of poetry, imaginal matters are related to certainty in terms of concept and judgment. Fallacy is also related to certainty through using pseudo-propositions, such as pseudo-certainties in two positive and negative dimensions. Therefore, the place of certainty in each of the dialectical, rhetorical, poetic, and fallacious structures is of great significance, and one can observe an instrumental relationship between these four arts and the argument.