رهيافتي به ابعاد ناآشناي نظام فلسفي هيوم در باب تأسيس جهان‌بيني بدون خدا

An Approach to the Unkown Aspects of Hume’s Philosophical System about Constructing a New Worldview without God

یكی از داغ‌ترین مباحث فلسفۀ هیوم اعتقاد یا عدم اعتقاد او به وجود خداست. در این مقاله، كوشیده‌ایم، با بررسی آثار خود هیوم و استخراج آرایش در مورد وجود خدا، سازگاری درونی نظام فلسفی او در این باب را بررسی كنیم. برای این منظور، با نگاهی تحلیلی، تطابق برچسب‌های الصاق‌شده به او را با دلالت برآمده از آثارش تطبیق كرده‌ایم. این پژوهش نشان می‌دهد كه اطلاق عنوان ملحد یا لاادری‌گرا بر هیوم خالی از دشواری یا اشكال نیست. همچنین یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد هیوم اعتقاد حداقلی خود به وجود خدا را در همۀ آثارش حفظ كرده است. در انتها، با تكیه بر نتایج به‌دست‌آمده، آشكار می‌شود كه بهتر است هیوم را لاادری‌گرای ضعیف یا غیرجزمی بنامیم.

One of the debates concerning Hume’s Philosophy is whether he believes in God. Through investigating his own works and extraction of his assertions concerning God, we try in this paper to examine the internal consistency of his system. In order to do this, we shall analytically examine whether the current tags attached to him are consistent with implications of his works. This research shows that it is problematic to call him an “atheist” or an “agnostic”. Furthermore, the findings of this paper shows that his minimal belief in God can be found in all of his works. Finally, according to the results, it is suggested to call him a weak or non-dogmatic agnostic.