عوامل تاثيرگذار بر نگرش حكيم زنوزي درباره معاد جسماني

Factors Influencing Hakim Zonouzi’s View of Corporeal Resurrection

تبيين فلسفي معاد جسماني از مهمترين مسايل فلسفه پس از صدرالمتالهين در ميان اهل تحقيق بشمار مي‌آيد. حكيم آقا علي مدرس زنوزي با توجه به ابهامات و سوالات باقي مانده در اين موضوع و با توجه به ميراث فيلسوفان قبلي بويژه ملاصدرا در اين زمينه و با استفاده از مباني حكمت متعاليه، مانند حركت جوهري و تشكيك در وجود، بررسي دقيق و تحليلي نو نسبت به اين مسيله نموده است. ديدگاه حكيم زنوزي مبتني بر سه مقدمه است: اولاً، نفس پس از مرگ، آثار و صور نفساني را در ذرات و عناصر بدن به وديعه ميگذارد. ثانياً، اين ودايع، سبب حركت جوهري و تغيير و تحوّل در ذات بدن ميشود. ثالثاً، پس از سپري شدن استكمال بدن به محوريت حركت جوهري، بدن به نفس خود ملحق ميگردد به صورتي كه هيچ نفس ديگري تناسب لازم براي اتحاد با بدن مذكور را نخواهد داشت. حكيم موسس به پشتوانه اصول فلسفي و تحليل و بررسي رواياتي از مجامع حديثي معتبر توانسته است تبيين جديد خود را به اثبات برساند. نوشتار حاضر، مباني فلسفي حكيم زنوزي را مانند اتحاد و علاقه نفس و بدن، تركيب حقيقي و اتحادي و چگونگي باقي ماندن صورت در دو حالت را مورد بررسي قرار داده و در ادامه به چگونگي تثبيت نظريه خاص حكيم زنوزي به پشتوانه روايتي از امام صادق(ع) ميپردازد.

The philosophical explanation of corporeal resurrection is one of the most important philosophical problems which has attracted the attention of researchers during the post-Sadra era. Given the existing ambiguities and questions in this respect, the legacy of earlier philosophers, particularly Mulla Sadra, in relation to this problem, and the principles of the Transcendent Philosophy, such as the trans-substantial motion and the gradedness of existence, Hakim Agha Ali Modarres Zonouzi has carefully investigated the issue of corporeal resurrection and provided a new analysis in this regard. His view is based on three premises: firstly, after death, the soul leaves certain soulish effects and forms in trust with the cells and elements of the body. Secondly, such effects result in the trans-substantial motion and the change and evolution of the body. Thirdly, after the perfection of the body in the light of its trans-substantial motion, it joins its own specific soul so that no other soul would be appropriate enough to unite with it. Hakim Zonouzi managed to demonstrate his new explanation for corporeal resurrection relying on certain philosophical principles and analytic studies of authentic hadith sources. The present paper investigates some of Hakim Zonouzi’s philosophical principles such as the union of the body and the soul, the true and unitary texture of the form, and the quality of its subsistence in two states. Finally, it elaborates on consolidating Hakim Zonouzi’s specific theory based on a tradition from Imam Sadiq (a).