پراكنش جغرافيايي شب‌پره‌هاي ساقه‌خوار(Lep.: Crambidae & Noctuidae) در شاليزارهاي ايران

ساقه‌خوارها شايع‌ترين و مهم‌ترين آفاتي هستند كه برنج را در طول دوران رشد مورد حمله قرار مي‌دهند. در اين پژوهش، پراكنش جغرافيايي شب‌پره‌هاي ساقه‌خوار برنج متعلق به خانواده‌هاي ‌Crambidae و Noctuidae در 16 استان برنج‌ كاري كشور در سال‌هاي 1394 و 1395 بررسي شد. جمع‌آوري حشرات كامل ساقه‌خوار به كمك تله‌ها‌ي نوري، مالايز و فروموني انجام شد. در شاليزارهاي كشور در مجموع شش گونه ساقه‌خوار شامل پنج گونه‌‌ي Chilo partellus، C. luteellus، C. suppressalis، C. phragmitella و Scirpophaga praelata از خانواده‌ي Crambidae و گونه‌ي Sesamia sp. از خانواده‌ي Noctuidae شناسايي شدند‌‌. در بين اين گونه‌ها، ساقه‌خوار نواري برنج (C. suppressalis) و گونه‌اي از جنس سزاميا (Sesamia sp.) به عنوان مهم‌ترين آفات ساقه‌خوار برنج در كشور معرفي مي‌شوند. طبق نتايج، حضور ساقه‌خوار نواري برنج از پنج استان خراسان رضوي، قزوين، زنجان، چهارمحال و بختياري و آذربايجان شرقي و خسارت سزاميا روي برنج از چهار استان كهگيلويه و بويراحمد، اصفهان، ايلام و اردبيل براي اولين بار گزارش مي‌شود. با توجه به نتايج اين پژوهش و عدم دسترسي به نمونه‌ي تيپ، گزارش قبلي مبني بر حضور ساقه‌خوار سفيد برنج (Scirpophaga innotata) در ايران، مشكوك است. يافته‌هاي اين پژوهش اطلاعات اوليه‌ و كليدي درباره‌ي سطح پراكنش هر كدام از شش گونه ساقه‌خوار فعال در شاليزارهاي ايران را فراهم مي‌كند كه مي‌تواند ضرورت تجديد نظر در ارايه‌ي شيوه‌هاي مديريت آن‌ها را متذكر شود.

Stem borers are major pests attacking paddy fields during all its growth stages. In this study, the geographical distribution of moth stem borers (Lep.: Crambidae & Noctuidae) was determined in paddy fields of 16 provinces, Iran, during 2015-2016. The specimens were collected by light, malaise and pheromone traps. Six stem borer species in paddy fields; including five from Crambidae (Chilo partellus, C. luteellus, C. suppressalis, C. phragmitella and Scirpophaga praelata) and one belonging to Noctuidae, (Sesamia sp.) were recognized. The striped stem borer (C. suppressalis) and Sesamia sp. were identified as serious rice stem borers in Iran. Chilo suppressalis was recorded for the first time from five provinces: Khorasan-e Razavi, Qazvin, Zanjan, Chaharmahal Bakhtiari and Azarbayejan-e Sharqi. Damage by a Sesamia species was reported from Kohgiluyeh and Boyerahmad, Esfahan, Ilam and Ardebil provinces for the first time. According to the current results and unavailability of type specimens for this species, previous report of the presence of white stem borer (Scirpophaga innotata) in Iran is dubitable. The findings provided key and basic distribution information of all six stem borer species which can be used for controlling tactics through IPM programs against the pests in each region.