بررسي تقابل دو رويكرد مشروعيت‌‌بخش و مشروعيت‌‌زدا در سينماي ايران (1392-1390)

A Study of the Confrontation of Legitimation and Delegitimation Approaches in Iranian Cinema (2011-2013)

سینما به‌عنوان یك هنر ـ رسانه، هم بازتاب واقعیت‌‌های‌ جامعه‌‌ است و هم می‌‌تواند نقشی جریان‌‌ساز داشته و تأثیرات اجتماعی ایجاد كند. از سوی دیگر، مسئله مشروعیت، موضوعی مهم در جامعه‌‌شناسی سیاسی و مباحث قدرت محسوب می‌‌شود. سینما این ظرفیت را داراست كه در راستای افزایش مشروعیت نظام حاكم عمل كند و یا موجب مشروعیت‌‌زدایی از قدرت مستقر گردد. ما برآنیم تا با استفاده از نظریات صاحب‌‌نظران حوزه مشروعیت و خصوصاً دیوید بیتهام و مبتنی بر روش تحلیل محتوای كیفی، مقولات و مفاهیم مطرح در دو رویكرد مشروعیت‌‌بخش و مشروعیت‌‌زدا را در سینمای ایران شناسایی كنیم و رویكرد غالب را تشخیص دهیم. برای نیل به هدف پژوهش، 13 فیلم مورد تحلیل قرار گرفته است: سه فیلم پرفروش و دو فیلم برگزیده در جشنواره فیلم فجر در سال‌‌های‌ 1390 الی 1392. عناصر رویكرد مشروعیت‌‌بخش از این قرارند: حقانیت نظام، وحدت ملی، دفاع مقدس، خانواده‌‌گرایی و مقابله با استكبار جهانی. برخی از عناصر رویكرد مشروعیت‌‌زدا عبارت‌اند از: ناكارآمدی و فساد نظام، بی‌‌عدالتی قضایی، فقدان آزادی، ضعف جامعه مدنی، عدم حمایت از حقوق زنان، مهاجرت، ضدیت با جنگ، پوچ‌‌گرایی، اخلاق سكولاریستی. در مجموع، تنها در دو فیلم، غلبه با رویكرد مشروعیت‌‌بخش بوده و می‌‌توان نتیجه گرفت كه رویكرد حاكم بر سینمای معاصر ایران، رویكرد مشروعیت‌‌زداست.

As an art-media, cinema is a reflection of the realities of the society and at the same time it can play a role in creation of currents leaving social impacts. On the other hand, the issue of legitimacy is an important subject in political sociology and studies of power. Cinema is capable of acting in line with the augmentation of the legitimacy of the ruling system or causing the delegitimation of the established power. Attempts have been made in this paper to identify the categories and concepts in the said two approaches of legitimation and deligitimation in the Iranian cinema to identify the dominant approach. The problem has been studied, based on qualitative content analysis, within the framework of the theories about authority in the field of legitimacy particularly the ideas of David Beetham. Thirteen films have been analyzed in this study: three bestselling and two selected films in the Fajr Film Festivals in 2011 and 2013. The elements of the legitimation approach are as follows: rightfulness of the system, national unity, Sacred Defense, familyism and confrontation with the global arrogance. Some of the elements of delegitimation approach are: inefficiency, corruption of the system, judicial injustice, lack of freedom, weakness of civil society, the lack of protection of women’s rights, immigration, opposition to war, nihilism and secularistic ethic. Overall, the legitimation approach was the dominant in only two films and hence it may be concluded that the dominant approach in contemporary Iranian cinema is the delegitimation one.