بررسي فقهي حقوقي مجوزهاي اجباري بهره برداري از حق اختراع

Legal-Judicial Study of Compulsory Licenses for Exploitation of Invention Right

مجوز اجباری حق اختراع، راهكاری است برای برقراری تعادل بین حقوق انحصاری دارنده و حق عموم مردم در برخورداری از رفاه اجتماعی كه در اسناد بین المللی و حقوق داخلی بسیاری از كشورها پیش بینی شده است. هدف از این مقاله، بررسی تعریف، موارد صدور و احكام این نوع مجوز است. در حقوق ایران، مجوزهای اجباری حق اختراع را می توان با اختیار حكومت اسلامی، به عنوان معطی حق اختراع، در تعیین حدود آن توجیه كرد. عدم بهره برداری از اختراع مورد نیاز عموم، تحت شرایطی، می تواند احتكار تلقی شود. اعمال منجر به صدور این مجوز، در بسیاری موارد، مصداق سوء¬استفاده از حق و موجب ورود ضرر به جامعه است كه منع آن را می توان با قاعده لاضرر توجیه نمود.

The compulsory license for invention right is a working procedure for maintaining interaction between the exclusive rights of the owner and the people’s public rights in enjoying social welfare that is foreseen in the international documents and internal rights of many countries. This article is intended to study the definition, instances of issuance, and the rulings for this type of license. In the Iranian law, the compulsory licenses of invention right can be justified by the jurisdiction of the Islamic state, as the grantor of invention right, in determining its limits. Non-exploitation of the invention needed for public use can, under certain circumstances, be regarded as hoarding. Actions resulting in the issuance of this license are, in many instances, an evidence of misusing the right and causes inflicting loss on the society, the prevention of which can be justified by the principle of no harm (lā ḍarar).