تبيين قاعده لاضرر و لاضرار در مباحث فقهي

از جمله قواعدي كه در تعديل يا تكميل نصوص شرعي كاربرد موثر دارد و احكام فرعي فراواني از آن متفرع شده است، قاعده لاضرر يا قاعده نفي ضرر است. با آنكه نصوص شرعي متعددي بعنوان مدرك قاعده مزبور مورد استناد فقها واقع شده است. اما بدون ترديد، قبح ضرر و حسن جلوگيري از آن و در نتيجه نهي از اضرار، از احكامي است كه عقل، صرفنظر از متون شرعي يا ادله نقلي، به آن حكم ميكند و از مستندات عقليه است. قاعده لاضرر يكي از ? يا ? قاعده كلي است كه بسياري از فقهاي اسلام آن را اساس تشكيل فقه دانسته‌اند؛ از اينرو، بررسي و مطالعه اين قاعده در مذاهب فقهي و در نتيجه، بهره‌مندي از نظرات در ابعاد مختلف آن ضروري به نظر مي‌رسد. اين قاعده مهمترين مستند براي جلوگيري از اعمال ضروري است و از هر ضرر مادي و معنوي به آبرو، مال و جان مومنان منع مي‌نمايد. باتوجه به مطالب ذكر شده پژوهش حاضر به روش توصيفي-تحليلي به بررسي مباني فقهي قاعده لاضرر و لاضرار مي پردازد. همچنين يافتهها حاكي از آن است كه قاعده لاضرر يكي از مهمترين قواعد فقهي است و دليل روايي قاعده لاضرر منحصر در حديث نبوي نيست و در قضايا و موارد مختلف اين دستور از سوي پيامبر اسلام (ص) و اهل بيت (ع) نيز صادر گرديده است.