نقد و بررسي معنويت گرايي

رويكرد معنويت گرا به دين كه برخي از روشنفكران ايران با عنوان «پروژه عقلانيت و معنويت» مطرح كرده اند، با گوهر دين دانستن معنويت قصد دارد تعامل دين با دنياي مدرن را سامان بخشد و بين اين دو مهرباني ايجاد كند. تلقي مذكور با اصيل دانستن بعد معنوي دين و تعريفي فراديني از معنويت در ايجاد همزيستي مسالمت آميز ميان افراد معنوي جهان از هر دين و آييني مي كوشد و از سوي ديگر دين و دينداران را از به اصطلاح تنگناهاي قالبي كه به زعم ايشان، شريعت به آنان تحميل كرده، رها كند. اين رويكرد مبتني بر نگاه كاركردگرا، با مغفول نهادن پشتوانه هاي نظري دين، خواستار تبيين نوعي معنويت سازگار با مباني فكري جديد در دنياي مدرن است. به نظر مي رسد به رغم آنكه مهمترين مولفه ادعايي اين رويكرد، تعامل معنويت و عقلانيت بيان شده است، نمي توان آن را رويكردي عقلاني خواند؛ زيرا بر گزاره هايي متني است كه از راه تجربي اثبات پذير نيست و انسان مدرن را در تضاد با اصالت عقل خودتياد به تقليد و تعبد در اين حوزه فرا مي خواند. افزون بر آن، در اين رويكرد، مؤلفه ها سازگاري و يكپارچگي لازم را ندارند و كل ادعا را دچار خودويرانگي مي كنند. بعد ديگري كه سبب ايجاد چالش در اين رويكرد مي شود، ناكارآمدي نظريه در مقام عمل است. رنج خودفريبي و اضطراب ناشي از ناآگاهي از شرايط آينده، از معضلاتي است كه رويكرد معنويت گرا به آن دامن مي زند. مقاله حاضر بر اساس رويكردي تحليلي - انتقادي براي بررسي محتوايي و ميزان كار آمدي، رويكرد مذكور را در حوزه معنايي، كاركردها، مولفه هاي ساختاري و غابات، تحليل و بررسي مي كند.