اصلاحات فرقۀ دموكرات آذربايجان و اسناد بازيافتۀ اتحاد شوروي

Firghe Democrat Azerbaijan Reforms and the Post-Soviet Releases Documents

برآمدن ناگهاني جمهوري‌هاي خودمختار در آذربايجان و كردستان ايران در پايان جنگ جهاني دوم يكي از مهم‌ترين تحولات سياسي ايران معاصر بوده است. اين نوشتار ريشه‌هاي شكل‌گيري و اصلاحات مورد نظر فرقة دموكرات آذربايجان را بررسي مي‌كند. دربارة اصلاحات فرقه، ديدگاه‌هاي گوناگوني وجود دارد. درحالي كه طرفداران فرقه آن را اقدامي مستقل و مثبت در نظر مي‌گيرند، مخالفان بر فرمايشي‌بودن آن تأكيد دارند. هدف اين نوشتار، بررسي ماهيت اين اصلاحات و آشكاركردن مستقل يا وابسته‌بودن آن‌ها است. گرچه دربارة نقش اتحاد شوروي در روي‌كارآمدن فرقة دموكرات، مطالعاتي صورت گرفته است؛ اما به جايگاه اصلاحات مورد ادعاي فرقه در سياست‌هاي اتحاد شوروي و ارتباط آن با برنامه‌هاي اين كشور اشاره‌اي نشده است. تمركز اصلي اين نوشتار بر ارتباط ميان اصلاحات و برنامه‌هاي اتحاد شوروي با توجه به اسناد انتشاريافته پس از فروپاشي اتحاد شوروي، به‌ويژه فرمان‌هاي سه‌گانة استالين در سال 1324 است. تطابق برنامة اصلاحات فرقه و اسناد تازه منتشر شده، نشان مي‌دهد كه اصلاحات مورد نظر، بخشي از راهبرد اتحاد شوروي براي مشروعيت‌بخشي به اقدام‌هاي فرقه و تقويت حضور خود در ايران بوده است.

This article tends to analyze the roots of Democratic Party of Azerbaijan (Firghe Democrat-e Azerbaijan) and the reforms it meant to implement during its single year of life in Iran from the mid 1945 to the mid 1946. The main aim of the article is to search the nature of its reforms and to see whether they were independent or whether the Soviet Union dictated actions. While many studies have been done on the rise and the fall of FIRGHE Democrat, but its reforms and their relations to the Soviet Union’s policies have not been the subject of an independent work. The paper concentrates on the post-Soviet era released official documents, particularly the Stalin’s formal commands issued in 1946. A comparison between the content of the commands and Firghe’s reforms, leads us to the conclusion that the reforms were part of the Soviet Union’s strategy to legitimize the Firghe’s policies and reinforce the Soviet’s presence in Iran in the years after the Second World War.