ارزيابي همگرايي اقتصادي منطقه‌اي حوزۀ درياي خزر

An Evaluation of Regional Economic Integration of Caspian Sea Region

همگرايي اقتصادي منطقه‌اي ضمن اينكه حركت به‌سمت جهاني‌شدن تلقي مي‌شود، منافع شايان توجهي براي كشورهاي واقع در منطقه به همراه دارد. هدف اصلي اين نوشتار، ارزيابي كارآمدي و موفقيت همگرايي اقتصادي منطقه‌اي بين كشورهاي حوزة درياي خزر است. براي اين هدف، دو معيار اصلي «همگني ‌و نزديكي شاخص‌هاي مهم اقتصادي با استفاده از شاخص همگرايي اي‌سي‌آي» و «درجۀ همگرايي متغيرهاي اقتصاد بين‌الملل با استفاده از شاخص شدت تجاري تي‌آي‌آي» براي كشورهاي حوزۀ درياي خزر در سال‌هاي 2013-2003 مورد سنجش و ارزيابي قرارگرفته است. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد كه با همگرايي اقتصادي، دامنۀ درآمد سرانه براي برخي كشورها كاهش و براي برخي ديگر روبه افزايش مي‌گذارد. همچنين نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد كه در دورة زماني مورد نظر، افزايش سهم تجارت فرامنطقه‌اي از كل تجارت اين كشورها سبب كاهش شدت تجارت درون منطقه‌اي شده است. ميزان صادرات درون منطقه‌اي ايران نيز وضعيت مشابهي دارد. تحليل قوت ‌و فرصت‌ها و نيز ضعف، تهديد و چالش‌ها حاكي از اين موضوع است كه توسعه‌نيافتن تجارت درون‌منطقه‌اي ناشي از ساختار تجارت خارجي (واردات و صادرات) كشورهاي حوزة درياي خزر است و به همين دليل، امكان توسعة تجارت درون منطقه‌اي و همگرايي اقتصادي درحال حاضر ضعيف به‌نظر مي‌رسد. همچنين اميد مي‌رود كه با تحول و ارتقاي ساختار اقتصادي و تجارت خارجي كشورهاي حوزة خزر، امكان بهره‌گيري از منافع همگرايي اقتصادي فراهم شود.

Regional Economic integration accrues considerable benefits to its members, as well as being considered a movement toward globalization. The main purpose of the present paper is to evaluate the efficiency and success of regional economic integration for Caspian Sea region Countries. For this, two major criteria, convergence or proximity of countries (Economic Convergence Index: ECI) and the trade-economic integration degree (Trade Intensity Index: TII)), have been measured and assessed for the Caspian region during time period 2000-2013. The results obtained from this paper indicate that per capita income gap is increased for some countries and decreased for others due to the economic integration. Also, an increase in the trans-regional trade share of the countries has decreased the region’s trade intensity. There is a similar situation for Iran. Strengths, weaknesses, opportunities and threats analysis shows that lack of intra-regional trade development is due to the export-import (Trade) structure of the Caspian Sea region, and thus, the regional economic integration seems impossible at the moment, but the exploitation of the economic integration benefits is expected with enhancement in the trade-economic structure of the region countries.