بررسي تطبيقي ابعاد انگيزش اخلاقي در انديشة علامه‌طباطبايي و فينيس

Allameh Tabataba'i and Finiss on Moral Motivations: A Comparative Study

ماهيت عامل انگيزش اخلاقي، دروني يا بروني بودن و خودمحور يا غيرخودمحور بودنِ آن، ازجمله ابعاد بحث انگيزش اخلاقي در حوزۀ روان‌شناسي اخلاق هستند. جانفينيس، انديشمند مسيحي معاصر، با تكيه بر ظرفيتها و قواي طبيعي انسان و با رهيافتي درون‌گرايانه، ريشۀ انگيزۀ اخلاقي را در داشته هاي طبيعيِ فاعل اخلاقي جست‌وجو مي‌كند و آن را غيرخودمحور جلوه ميدهد. علامه‌طباطبايي نيز با رهيافتي غيرخودمحورانه بر ظرفيت هاي طبيعي انسان تأكيد و تحقق انگيزۀ اخلاقي را در بستر تركيبي از اميال طبيعي و عقلانيت انسان تبيين كرده است. بررسي انديشۀ اين‌دو در بُعد روان‌شناسي اخلاق نشان ميدهد اين‌دو ديدگاه در رهيافت درون‌گرايانه و برون گرايانه و تبيين فرايند ايجاد انگيزۀ اخلاقي با يكديگر متفاوت هستند؛ علاوه‌براين، در تبيين عامل اصليِ انگيزش نيز با يكديگر متفاوت‌اند؛ زيرا در نگرش فينيس انگيزه تنها درصورتي اخلاقي خواهد بود كه در راستاي خيرهاي پايه باشد؛ اما علامه عنصر اصلي را در تبديل شدن انگيزه به انگيزۀ اخلاقي، رضايت الهي مي داند. اين مقاله تلاش مي‌كند با روش تحليلي، انديشۀ اين‌دو را دربارۀ ابعاد انگيزش اخلاقي بازسنجي و مقايسه كند.

In the psychology of ethics, there is a question concerning the true nature of moral motivations; are they internal or external motivations, are they self-controlled or not? The contemporary Christian scholar, John Finiss, claims with an internalistic approach that moral motivations come from our natural capabilities and faculties, so that they cannot be self-controlled. Allameh Tabataba'i also emphasizes on the human capabilities in the context of moral motivations, with a similar internalistic approach, but he explains the realization of moral motivations as a result of the combination of the natural desires and rationality. However, there is differences between their approaches to internalism and externalism and their explanations of moral motivations in the psychology of ethics. Furthermore, they determine different things as the main factor in moral motivation. Finiss regards a motivation as moral only when it is towards the basic goods; Allameh Tabataba'i considers moral motivations as ones that are in keeping with the Divine consent. In this paper, the thoughts of these two thinkers on the moral motivations are studied comparatively by an analytical methodology.