تجربه زيسته و علم حضوري، دو رويكرد در نظام معرفتي ديلتاي و ملاصدرا

The lived-experience and knowledge by presence: two approach in epistemological systemof diltay and mullasadra

تجربه ي زيسته و علم حضوري دو مفهوم بنيادي در نظام هاي فكري ديلتاي و ملاصدرا هستند. اين دو متفكر با تاكيد بر بي واسطگي و خطاناپذيري علم حضوري و تجربه ي زيسته، سعي كردند كل بناي معرفت بشر را بر اين دو مبتني كنند. به علاوه، هم ديلتاي و هم ملاصدرا، ادراك و فهمي را كه بدين شيوه حاصل مي شود، نه پذيرش صرفِ واقعيات بيروني يا عملي منفعلانه، بلكه عملي فعالانه قلمداد مي كنند. نكته ي ديگر اين است كه ديلتاي قلمرو تجربه ي زيسته و فهم حاصل از آن را هم حالات دروني مدرِك و هم حالات دروني ديگران به علاوه ي ظهورات و بروزات اين حالات مي داند؛ در حالي كه علم حضوري در نزد ملاصدرا گستره ي محدودتري دارد و فقط نفس و قوا و حالات آن را در بر مي گيرد. اما مشكلي كه هم تجربه ي زيسته و هم علم حضوري با آن مواجه اند، شخصي بودن و در نتيجه نسبي بودن آنهاست. ديلتاي مي كوشد تا با توسل فرض اثبات نشده ي «اشتراك انسان ها در آگاهي» اين مشكل غلبه كند؛ در حالي كه ملاصدرا سعي مي كند با توسل به تقسيم كار ميان علم حصولي و حضوري از يك سو، و آفرينش انسان بر سرشت واحد و در نتيجه داشتن ابزار معرفتي يكسان، به اين مساله فائق آيد.

The lived-experience، Erlebnis، and "knowledge by presence" are two key concepts in the philosophies of Dilthey and Mulla Sadra. Insisting on immediatedness and infallibility of lived experience and knowledge by presence، both philosophers have try to ground the whole of human knowledge in the two way of cognition. Moreover، they do treat the understanding achieved in this manner، not much mere reception of external facts، passive act، as an active act. The other point is that Dilthey believes that the scope of lived experience and the understanding derived from it، includes not just internal states of percipient but also internal states of the other people and manifestations of these states. However، knowledge by presence، for Mulla Sadra، has a more narrow extent; namely، it comprises only the percipient's soul and its faculties and states. Nevertheless، the problem that lived experience and knowledge by presence faced is subjectivity and relativity. Dilthey endeavor to overcome this difficulty through appeal to the unproven supposition of human congeniality in consciousness; while Mulla Sadra tries to cope with the problem in like manner، but basing on the principle of the unity of being.