تأثير مخاطره‌آميز كاهش سطح تاغ‌زارهاي اطراف شهر كرمان بر تشكيل كانون‌هاي ريزگرد

A Geostatistical Exploratory of Spatiotemporal Variation of Kerman’s Haloxylon and its Hazardous Effect in Formation of Dust Centers

گردوغبار و ماسه‌هاي روان برخاسته از كانون‌هاي ريزگرد، همواره خسارات زيست‌محيطي سنگيني به مراكز اقتصادي و جوامع بشري وارد آورده‌اند. از سال 1961 ميلادي با توسعة جنگل‌هاي دست‌كاشت تاغ، براي تثبيت شن‌هاي روان كانون بحراني ريزگرد بخش جنوب و جنوب شرقي شهر كرمان اقدام شده است. گزارش‌هاي مبني بر تشديد تخريب پوشش گياهي اين جنگل‌ها، محققان را بر آن داشت تا با استفاده از روشي تركيبي، تغييرات احتمالي پوشش گياهي را مدلسازي و پايش كنند. در اين مطالعه، باند 3، موج قرمز، و باند 4، مادون قرمز نزديك، سنجنده‌هاي TM و ETM ماهوارة لندست براي استخراج شاخص پوشش گياهي نرمال‌شده به‌كار گرفته شد و تغييرات زماني- مكاني تراكم جنگل‌هاي دست‌كاشت با بهره‌گيري از شاخص خودهمبستگي فضايي موران براي سال‌هاي 1987، 2000، 2005، 2009 و 2014 ميلادي بررسي شد. براي ارزيابي تأثير عامل طبيعي خشكسالي در تخريب تاغ‌زارها نيز داده‌هاي بارش روزانة ايستگاه هواشناسي كرمان طي سال‌هاي 1980 تا 2013 با استفاده از شاخص خشكسالي مؤثر آزمون شد. نتايج نشان مي‌دهد كه ميانگين منطقه‌اي مقادير NDVI در طول دورة مذكور روند كاهشي محسوسي داشته است؛ درحالي كه، شاخص موران عمومي مقادير NDVI از سال 1987 تا 2014 روندي افزايش داشته كه الگوهاي خوشه‌اي و متمركز را گسترش داده است. اين تغييرات برهم خوردن ساختار اولية خطي و منظم جنگل‌هاي دست‌كاشت و ايجاد لكه‌هاي پر و خالي جنگلي را در منطقه نشان مي‌دهد. گسترش خشكسالي‌ها به‌همراه دخالت‌هاي انساني موجب تشديد تخريب جنگل‌ها در حاشية دو جادة ارتباطي تهران و جوپار شده است. بديهي است تداوم اين روند، طرح‌هاي توسعة منطقه‌اي از قبيل طرح ملي محور گردشگري هفت باغ علوي (واقع در شرق منطقة شمارة 2) را با تهديدهاي زيست‌محيطي جدي مواجه خواهد كرد.

Dust and smooth-sands which rise up from aerosols resources have always extreme environmental and economic damages. Since 1961, development of artificial forest (Haloxylon species) has stabilized dust formation in the critical center of south and south east of Kerman. Some reports from vegetation degradation, prompted researchers to use integrative methods for monitoring and modeling the possible changes of the vegetation index. This research has used remotely sensed data (bands: 3 and 4, TM/ETM, Landsat) to obtain Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) and studied spatiotemporal density changes of the artificial forest (according to Moran spatial autocorrelation index during the years 1987, 2000, 2005, 2009 and 2014). Meanwhile, for assessment of the role of drought effects in Haloxylon forest degradation, daily precipitation dataset of Kerman has been analyzed by using Effective Drought Index (EDI) during 1980 to 2013. While, results show that the local average of NDVI has a meaningful decrease during the mentioned years, and the Moran index was increased and expanded the cluster patterns intensively. These changes represent some disorders in the initial linear structures of planted region as well as spotted Haloxylon trees. Expansion of droughts in association with human intervention increases the intense forest degradation in the borders of Tehran and Joopar roads. Indeed, the continuation of this process is hazardous, and considered as serious threat for developing the national plans such as Haftbagh-e-Alavi (east of region2).