تحليل مناسبات قدرت در قصايد ناصر خسرو

Analysis of Power Relations in the Odes of Nasser Khosrow

قصايد ناصر خسرو از جمله متون سنتي است كه قدرت و گفتمان، نقشي اساسي در شكل بندي آنها ايفا مي كند. از آنجا كه وجه غالب اين قصايد، در واكنش عليه قدرت و گفتمانهاي عصر شكل گرفته اند، اين قصايد، تبديل به متوني شده اند كه در لايه هاي زيرين خود، از طرفي سلطه مستقيم قدرت را آشكار مي كنند و از طرفي به خاطر بُعد تاويلي و بطني نشانه ها و آگاهي ناصر خسرو به قدرت نشانه ها و زبان و به ويژه دانش، قدرت و مقاومت، منشي شبكه اي و فروپاشانه به خود گرفته است. در اين مقاله تلاش شده با توجه به آراي فوكو، به گفتمان شناسي و تحليل شيوه هاي براندازي و توليد قدرت در قصايد پرداخته شود. نتايج اين بررسي نشان مي دهد كه در قصايد، با طرد و نخ نما كردن گفتمان هاي قدرت و زمينه سازي زباني از طريق تكيه بر محور جانشيني نشانه ها و توليد حقيقت، مناسبات قدرت مدام از طريق گزاره هايي چون دانش، سخن، دين و... به هم مي ريزد. قدرت در ديوان ناصرخسرو بنا به سياليت نشانه ها و تاويل گرايي ناصر خسرو، دائم در حال گسترش و واسازي است و قطعيت ندارد، بلكه مفهومي غالباً زباني و نسبي است.

Odes of Naser Khosrow are among the traditional texts in which discourse and power play a key role. Since most of these odes were composed in reaction against contemporary discourse and power، they have turned into texts that in their underlying layers reveal the direct authority on the one hand، and، as a result of the interpretive dimension of signs and the awareness of Naser Khosrow regarding the power of signs، language and especially knowledge، power and resistance، they have taken a deconstructive and network status. Based on Foucault’s views، this study examines discourse analysis and methods of overthrowing and power construction in the odes of Nasser Khosrow. The results show that in these odes، through exclusion and familiarization of the discourse of power، and the linguistic preparation by focusing on syntagmatic relations of signs and truth production، power relations are constantly deconstructed through factors such as knowledge، speech، religion، etc. Because of the fluidity of signs، and the interpretative tendency of Nasser Khosrow، power is constantly being expanded and reconstructed، and is insecure in the odes of Nasser Khosrow; it is frequently a relative and linguistic concept.