صرف مجدّد تك صيغه‌هاي دورة ميانه در دورة نو (يك تحوّل تاريخي زبان فارسي)

Re-Conjugation of Single Paradigms of Middle Period in the Modern Period (A Historical Evolution in Persian Language

در زبان فارسي، فرايندي وجود دارد كه درآن تك صيغه هاي دوره ميانه ديگر به عنوان صيغه فعل شناخته نمي شوند، بلكه به عنوان عنصري بسيط، نه مشتق، در دستگاه فعلي پذيرفته و دوباره صرف مي شوند. دليل فرايند مذكور اين است كه با از بين رفتن برخي امكانات فعلي زبان فارسي، مانند شناسه هاي فعلي، صيغه هاي مختلفي كه با استفاده از آن امكانات ساخته شده اند و هنوز در زبان باقي مانده اند به صورت لغات بسيط و قالبي درمي آيند. زيرا امكاناتي كه آن صيغه ها بر آن اساس ساخته شده اند، ناشناخته اند. از سوي ديگر تحت تاثير قاعده قياس نيز صيغه هاي بي قاعده، به تدريج به سوي قاعده مند شدن پيش مي روند. اين فرايند تاريخي را مي توان در دو سطح مشاهده كرد: 1/ سطح واژگاني ؛ 2/ سطح ساختي. در سطح واژگاني دو تك صيغه سوم شخص مفرد و فعل امر مفرد از مصدر «بودن» در دوره نو ماده پنداشته و مجدداً صرف شده اند: 1/ هست؛ 2/ باش. در سطح ساختي دو ساختمان فعلي به صورت كلي، نه از مصدري خاص، مجدداً صرف شده اند: 1/ صيغه سوم شخص مفرد فعل التزامي (فعل دعا)؛ 2/ فعل تمنايي.

There is a process in Persian language in which Middle period's single paradigm are not recognized as a paradigm, but are accepted as a simple element, and not derived, in the verbal system and are re-conjugated. The reason is that with the loss of some verbal features in Persian such as verb determinates, several paradigms constructed by using those features, and still existing in language, have turned into simple and fixed words; the features constructing those paradigms are also unknown. On the other hand, affected by the analogy rule, irregular paradigms gradually move toward regulation. This historical process can be observed at two levels: 1. Lexical- Morphological level, 2. Morphological level. In Lexical-Morphological level two third person singular single paradigms, and the imperative verb of "to be" (būdan) have been considered as stems and re-conjugated in the new period: 1. hast, 2. bāš. In Morphological level, two verbal constructions, in general, and not from a specific infinitive, have been re-conjugated: 1. third person singular of the implicit verb; 2. optative verb.