ماهيت پول از منظر فقه اسلامي

Nature of Money from the Perspective of Islamic Jurisprudence

پول موضوع برخي از احكام فقهي و حقوقي است كه فقيه بدون شناخت ماهيت امروزي آن نمي‌تواند درباره­اش حكمي صائب صادر كند؛ فقيه براي دستيابي به حكم صحيح هر پديده‌اي، نخست بايد موضوع آن حكم را به طور كامل بشناسد. از آنجا كه پول طي چهارده قرن، دچار تغييرات بسياري شده و ماهيت پول امروز اساساً متفاوت از ماهيت پول چهارده قرن پيش است، بالتبع احكام آن نيز دگرگوني اساسي مي‌يابد. از اين­رو، شناخت ماهيت آن اهميت ويژه‌اي يافته است. موضوع كاهش ارزش پول و لزوم يا عدم لزوم جبران كاهش ارزش پول در دهه‌هاي اخير، از مباحث بسيار مبتلا‌به و چالش‌بر‌انگيز محافل اقتصادي و فقهي بوده است. آحاد جامعه نيز به انحاء مختلف با اين موضوع درگيرند. نحوه تأديه ديون در شرايط تورمي شديد، ارتباط تنگاتنگي با نحوه طرز تلقي از حقيقت پول دارد. طرفداران و مخالفان لزوم جبران كاهش ارزش پول، طرز تلقي متمايزي نسبت به ماهيت پول دارند و استناد به مثلي و يا قيمي بودن پول، از مهم‌ترين دلايل هر دو گروه است. از اين‌­رو، اين نوشتار در پي شناخت ماهيت پول از جهت مثلي و قيمي است و براي اين امر با رويكرد تطبيقي و بهره‌گيري از روش توصيفي- تحليلي، به بررسي ديدگاههاي مختلف فقها و انديشمندان و انواع توجيهات آنها در اين زمينه پرداخته است. طبق يافته‌هاي اين پژوهش، ماهيت پول در فقه اسلامي، با نظرات گوناگوني روبه‌رو شده است؛ امّا مشهور فقهاي شيعه و اهل سنت، معتقد به مثلي بودن پول اعتباري به لحاظ ارزش اسمي آن هستند. اين مقاله در پي آن است تا با كمك شواهد و ادله‌اي، مقوميت قدرت خريد در مثليت پولهاي اعتباري را تبيين و اثبات كند.

Money is a significant subject in law and jurisprudence. A Jurist or Faqih should understand modern nature of money to be able to give a precise decree about it and other phenomena related to it. Money has evolved during the past fourteen centuries so that we should understand function and role of the money in the modern society. Decrease of the money value and necessity for amending its value is among discussions during last decades. Different folks of the society deal with the issue. For example repaying the debts with the high inflation in society relates to people’s attitudes towards the essence of money. Opponents and advocates of the necessity for amending money value have different views on the issue. The two sides refer to some reasons including fungible money and prices of goods for their claims. Based on a descriptive-analytic method, the research reviews different standpoints of religious scholars on modern essence of the money. There are various viewpoints but most famous Shia and Sunni scholars believe that credit money is a fungible one. The researcher tries to prove the consistency of the ability of buy and sell by credit money.