واكاوي مضموني حجاج‌هاي كلامي در پرتو آموزه‌هاي رضوي

The Thematic Exploration of the Theological Argumentations Based on Imam Reza (A.S)ייs Doctrine

نظريه «حجاج» جلوه‌اي از گفت وگو با هدف اقامه دليل در جهت اثرگذاري دروني بر مخاطبان است. اين فرايند از طريق به كارگيري عناصر زباني در گفتمان‌ها محقق مي‌شود. در عصر حاضر مي‌توان با بهره‌جويي از اين روش جديد تحليل زباني، دريچه‌اي نو به ميراث معتبر رضوي گشود. امام رضا(ع) متناسب با اقتضايات عصري ضمن پالايش مباحث كلامي، در قالب گفتمان حجاجي و با رويكردي هدايتي، از ظرفيت انديشه‌ورزي مخاطبان حداكثر بهره‌برداري را مي‌كنند. اين پژوهش، ضمن تبيين علمي نظريه حجاج، در صدد پاسخ گويي به اين پرسش است كه مطابق آموزه‌هاي رضوي چه مضاميني، محوريت حجاج‌هاي كلامي را تشكيل داده‌اند؛ لذا در قالب روش توصيفي تحليلي، پس از تبيين مرزهاي مفهومي اصطلاح حجاج و اصطلاحات مشابه همچون جدل، خطابه، برهان و اقناع بر مبناي رويكردهاي معاصر به اين نظريه، مضامين توحيد، امامت و نبوت، به عنوان درون‌مايه‌هاي پرتكرار در روايات رضوي با اسلوب گفتمان حجاجي دسته‌بندي مي‌شود. به اعتقاد نگارندگان مضمون امامت، به مثابه پربسامدترين مضمون در حجاج‌هاي كلامي رضوي، تن‌ها يك اقتضاي عصري نبوده؛ بلكه نشانگر يك ضرورت مكتب تشيع و رهنمود فرهنگي حضرت رضا(ع) درباره لزوم تجهيز شيعيان به انواع روش‌ها در اثبات اصل امامت است. به عبارت ديگر از رهگذر بهره‌گيري از اين اسلوب گفتماني، موضوع امامت اهل‌ بيت(ع) به عنوان يكي از مهم ترين مسايل جامعه اسلامي و روح مكتب تشيع، مورد توجه مضاعف قرار مي‌گيرد.

The theory of "Argumentation" serves as an aspect of discourse which aims at presenting an argument to bring about an internal influence within the addressees. The process is carried out through the utilization of linguistic elements in discourse. In the present era, one might use this new method of discourse analysis to open up a new way to the authentic heritage of Imam Reza (A.S). In line with the necessities of his time and along with purification of theological discussions, Imam Reza (A.S) adopted an argumentative discourse and a guidance-oriented approach to maximally use the reasoning potential of his addresses. In addition to the scientific explanation of the argumentation theory, the study at hand has set out to answer this question: According to Imam Reza (A.S)ʹs doctrine, which themes serve as the main axioms of the theological arguments? Regarding the research method, the study has employed a descriptive-analytical approach. Consequently, after specification of the conceptual boundaries of the term argumentation and similar terms such as polemic, sermon, argument and persuasion, the contemporary approaches to this theory are used to categorize the themes of Divine Oneness, Imamate, and Prophecy as the frequent themes of those traditions received from Imam Reza (A.S), based on argumentative discourse. In the eyes of the authors, the Imamate theme – as the most frequent theme in Imam Rezaʹs (A.S) theological arguments – has not only been a necessity of the time, but also an indication of a necessity in Shiʹa school and Imam Rezaʹs (A.S) cultural advice on the necessity of equipping the Shiʹa with different means to prove the principle of Imamate. In other words, as a result of using this discursive style, the concept of the Imamate of the Prophetʹs Family (A.S) – as one of the main issues of the Muslim society and the essence of Shiʹa school – receives more attention.