بازتاب «سنت» و «تجدد» در قصرالشوق نجيب محفوظ

The confrontation of tradition and modernity in Naguib Mahfouz`s Qasr El-Shauq

مصر، با تمدنی چند هزار ساله و سنت­های ریشه­دار در پایان سده­ی 18، به دنبال حمله­ی ناپلئون با تمدن نوین اروپایی آشنا شد. این آشنایی، مقدمه­ی رویارویی «سنت» و «تجدد» را در این كشور فراهم كرد. بازتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ حاصل از این رویارویی را می­توان در آثار داستانی معاصر مصر بررسی كرد. قصرالشوق نجیب محفوظ، به عنوان دومین رمان از مجموعه­ی سه­گانه، داستانی است كه می­توان پیامدهای حاصل از جدال سنت و مدرنیته را در آن كاوید. تقابل مردسالاری و حضور و حقوق زن در اجتماع، بحران هویت و سرگشتگی روشنفكر، غرب­گرایی،آزادی فردی و تقابل علم و دین، پیامدهایی هستند كه در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است. براین اساس، تضادهای روحی كمال، به عنوان روشنفكر جامعه كه به صورت تقابل طبقه­ی متوسط و اشراف، عقل و عشق، دنیای واقعی و آرمان­ها، علم اروپایی و دین اسلام بروز می­یابد، نتیجه­ی تقابل استبداد (سنت) و استعمار (تجدد) در مصر است و انحراف اخلاقی، پوچ­گرایی و بی­معنایی زندگی، پیامد منفی این تقابل در زندگی روشنفكرانی چون اوست. غرب­گرایی، كمال و خانواده­ی شداد را در برزخ سنت و تجدد گرفتار كرده است. پیشرفت آزادی فردی و حقوق زن از نتایج مثبت تجدد در قصرالشوق نسبت به  بین­القصرین است. علم اروپایی می­كوشد خود را جایگزین اندیشه­های سنتی دینی سازد و تا حدی هم موفق می­شود.

At the end of the 18th century, following the Napoleonic invasion, Egypt got familiar with modern European civilization. This familiarity paved the way for the confrontation of "tradition" and "modernity". The reflection of social, political and cultural developments of this confrontation can be observed in Egyptʹs modern fiction. Naguib Mahfouz’sQasr El-Shauqis a story that can be scanned for the consequences of the struggle between tradition and modernity. Conflict of patriarchy and womenʹs rights in the society, crisis of identity and intellectualperplexity, orientation to the West, freedom and conflict of science and religionare the consequences that are addressed in this study. Kamaal’s spiritual contradictions, that appearas a contrast betweenthe middle class and the aristocracy, wisdom and love, the real world and ideas, as well as European science and Islam, are the result of opposition of tyranny and colonialism in Egypt. Moral perversion and nihilism are the negative consequences of this opposition in the life of intellectuals. Orientation to the West postulates Kamaal in a limbo between tradition and modernity. European science seeks to replace traditional religious ideas, and it has partly succeeded. Enhancement of freedom and womenʹs rights is the positive result of modernity in Qasr El-Shauq versusBayn El-qasrain.