اثر بخشي مداخله‌ي آموزشي مبتني بر خودكارآمدي بر رفتارهاي پيشگيري از اضافه وزن و چاقي در دانش‌آموزان دختر دوره‌ي متوسطه‌ي دوم شهر مشهد

Effect of Educational Intervention Based on Self-efficacy on Preventive Behaviors of Overweight and Obesity among Secondary-school Female Students in Mashhad

مقدمه: چاقي و اضافه وزن، از جمله عوامل خطرساز ايجاد و گسترش بيماري‌هاي مزمن محسوب مي‌شوند. باور خودكارآمدي، شاخص پيش‌بيني‌كننده‌ي دامنه‌ي وسيعي از رفتارهاي بهداشتي است. اين مطالعه، با هدف تعيين اثربخشي مداخله‌ي آموزشي مبتني بر خودكارآمدي بررفتارهاي پيشگيري از اضافه وزن و چاقي در دانش‌آموزان دختر دوره‌ي متوسطه‌ي دوم شهر مشهد، انجام گرفت. مواد وروش‌ها: پژوهش حاضر، مطالعه‌اي نيمه تجربي از نوع پيش آزمون و پس آزمون بود كه در آن 70 دانش‌آموز به روش نمونه‌گيري مرحله‌اي، انتخاب و به صورت تصادفي در دو گروه (آزمون و شاهد هركدام 35 نفر) قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌ي استاندارد خودكارآمدي سبك زندگي مربوط به كنترل وزن"Weight-Efficacy of Life style questionnaire" جمع‌آوري شدند. برنامه‌ي آموزشي براي گروه آزمون اجرا شد. نتايج بعد از مداخله، در هر دو گروه بررسي و تحليل شدند. يافته‌ها: قبل از مداخله، اختلاف معني‌داري از نظر ميانگين نمرات خودكارآمدي كنترل رفتار خوردن در موقعيت‌هاي توام با هيجان مثبت، هيجان منفي، دسترسي به مواد غذايي، فشار اجتماعي و ناراحتي جسمي در دو گروه شاهد و آزمون مشاهده نشد (05/0(P > . اما بعد از مداخله، ميانگين نمرات در گروه آزمون افزايش يافت و تفاوت معني‌داري در تمام موقعيت‌ها مشاهده شد (001/0(P < . در گروه شاهد، در هيچ‌كدام از موقعيت‌ها تفاوت معني‌داري مشاهده نشد (05/0(P > . نتيجه‌گيري: استفاده از مداخله‌ي آموزشي مبتني بر خودكارآمدي سبك زندگي، خودكارآمدي دختران نوجوان را در موقعيت‌هاي هيجان مثبت و هيجان منفي، دسترسي به مواد غذايي، فشار اجتماعي و ناراحتي جسماني كه احتمال خوردن را افزايش مي‌دهد، بهبود بخشيد. شايد بتوان توصيه كرد كه در برنامه‌ريزي اجراي مداخلات ارتقا ‌دهنده رفتارهاي تغذيه‌اي در نوجوانان، بر استفاده از استراتژي خودكارآمدي تاكيد شود.

Introduction: Overweight and obesity are risk factors for development of chronic diseases. Self-efficacy beliefs are direct predictors of a wide range of health behaviors. This study aimed to determine the effects of an educational intervention based on self-efficacy on the preventive behaviors of overweight and obesity among secondary-school female students in Mashhad, Iran. Materials and Methods: For this research, a quasi-experimental study, with a before and after design was used for which 70 secondary school female students were selected by the step sampling method and randomly assigned to two groups (35 cases and 35 controls).The data was collected using the weight efficacy lifestyle questionnaire (WEL). Educational programs were implemented for the experiment group and results were evaluated after the intervention by SPSS software. Results: Before the intervention, the two groups did not differ significantly in terms of average scores of self-efficacy structures for control of eating behaviors in situations, associated with positive or negative emotions, availability of food, social pressure and physical discomfort (P > 0.05). After the intervention, however average scores in all situations were significantly increased in the experimental group (P < 0.001). Average scores in all situations in the control group were not significant after the intervention (P > 0.05). Conclusion: An educational intervention training based on lifestyle self-efficacy models could efficiently improve adolescents’ self-efficacy in situations related to positive or negative emotions, availability of food, social pressure and physical pain, emphasizing the benefitial effects of implementing a self-efficacy strategy in an educational intervention program to promote nutritional behavior in adolescents.