آرمانشهر و ضد آرمانشهر در آثار علمي- تخيليِ توفيق الحكيم (نمايشنامه «رحلة إلي الغد» و داستان كوتاه «في سنة مليون»)

Utopia and Dystopia in Science Fictions of Tawfiq al-Hakim: A Case Study of the Play Journey to Tomorrow and the Story in the Year Million

آرمانشهر و ضد آرمانشهر به عنوان یكی از اصلی‌ترین موضوعات ادبیات علمی- تخیلی،نوعی مصالحه میان علم و ادبیات است كه در آن نویسنده در قالبی ادبی، علم و موضوعات علمی را به چالش می‌كشد. هدف اصلی مقاله حاضر پرداختن به این موضوع در نمایشنامه «رحلة إلی الغد» و داستان كوتاه «فی سنة الملیون» اثر توفیق الحكیم می‌باشد. این مقاله سعی دارد با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی نمودهایی از توصیفات آرماشهر و ضدآرمانشهری را در این دو اثر بررسی كند و در نهایت به نتایج قابل توجهی متناسب با سؤال و هدف اصلی مقاله دست یافته و مشخص شده است كه توفیق در هر كدام از این دو اثر خود ضمن معرفی جنبه‌های آرمانشهری دنیای صنعتی آینده، جنبه-های ضد آرمانشهری آن را نیز بیان می‌دارد و با تكیه بر اكتشافات علمی زمان خود، آینده علمی بشر را تخمین می‌زند، گویی نمی‌تواند آینده‌ای درخشان را برای پیشرفت‌های علمی انسان در نظر بگیرد. تمامی عناصر داستان در اینگونه آثار توفیق الحكیم در خدمت ایده اصلی و اندیشه به چالش كشیدن آرمانشهری است كه بشریت بدان چشم دوخته و امید دارد تا توسط علم و تكنولوژی بدان دست یابد.

Science fiction is one of the literary genres that was raised in the field of prose literature. This genre challenges science and scientific progress and encourages speculation about the future and fate of humanity by making predictions. One of the main issues of the genre is Utopia and dystopia. The idea of creating a utopia has attracted the attention of scholars dating back to Plato about two thousand five hundred years ago. He was the one who founded the idea of utopia, and, for centuries, it was believed that scientific advances would push people closer to utopia. However, after the world wars, some scholars suspected the future of homosapiens. Aldous Huxley was the first to pay attention to the ridiculed scientific utopia and science in his book ‘Utopia’. According to the science, cities are not Utopian. Although they have access to knowledge and scientific progress, achieving knowledge would be a misfortune for humanity because human beings kill each other. Tawfiq al-Hakim was the first author who started to write in this area. Among his works in this genre, one can mention If only youth knew, Journey to Tomorrow, and In the Year Million. While trying to investigate Utopia and Dystopia in some of Tawfigh’s science-fictional works, the researchers used a descriptive-analytical approach. It is finally found that Tawfiq al-Hakim does not see any bright future for scientific progress.