بررسي تغييرات درزماني و تفاوت هاي هم زماني فعل < خواستن > در زبان فارسي، برپايه ي رويكرد شناختي طرح واره هاي رخدادي بنيادين

مقدمه: اين مقاله به بررسي درزماني و همزماني فعل «خواستن» برپايه فرايند دستوري شدگي طرحواره‌هاي رخدادي بنيادين در چهارچوب زبان‌شناسي شناختي مي‌پردازد. طرح واره‌هاي رخدادي بنيادين، واحدهاي معنايي ساده‌اي هستند كه از يك گزاره و متغيرهاي مربوط به آن تشكيل شده‌اند. اين طرح واره‌ها بيانگر مقولات عيني و بنياديني هستند كه با استفاده از افعال قاموسي كلي، زيربناي سازه‌هاي دستوري را تشكيل مي دهند. روش: در اين مقاله يكي از اين طرح واره‌ها، يعني طرح واره ي «تمايل» ([X wants Y]) را مورد بررسي قرار داديم و ديديم كه اين طرحواره در زبان فارسي با استفاده از فعل قاموسي «خواستن»، مفهوم بنيادين «طلب كردن چيزي» را بيان مي‌كند. يافته‌ها: اين طرح واره ي بنيادين، با وارد شدن به فرايند دستوري شدگي، تبديل به يك طرح واره ي پيچيده تحت عنوان طرح واره ي «سريالي» ([X wants # (X) VERB Y]) با مفهوم «قصد انجام كاري را داشتن» مي‌شود. با ادامه يافتن فرايند دستوري شدگي، طرح واره ي زمان آينده ([X Y # want (to) VERB]) ،كه بيانگر مفهوم زمان آينده است، حاصل مي‌گردد و بدين ترتيب، فعل قاموسي «خواستن» در نهايت تبديل به فعل كمكي «خواستن» مي‌شود. نتايج: بررسي توامان تغييرات درزماني و هم زماني فعل «خواستن» و آشكار شدن اين نكته كه فرايند دستوري شدگي نه‌فقط بر فعل قاموسي، بلكه بر كل ساختار طرح واره اعمال مي‌شود، از دست آوردهاي اين مقاله است.

Introduction: This paper is concerned with the investigation of diachronic changes and synchronic differences of the verb ʹX?stanʹ on the basis of grammaticalization process of basic event schemas in the framework of Cognitive Linguistics. Basic event schemas, are simple semantic units that consist of a predicate and associated variables. These schemas express general and basic notions that establish grammatical structures in any language. Methodology: In this paper, one of these basic schemas, i.e., the ʹVolitionʹ schema ([X wants Y]) was brought under consideration and it was revealed that by applying this schema on the Persian lexical verb ʹX?stanʹ, the basic notion ʹwhat one wantsʹ is expressed in Farsi. Findings: It was revealed that by applying the process of grammaticalization on the volition schema, it transforms into a complex one known as a ʹserial schemaʹ ([X wants # [X] VERB Y]) with the meaning ʹwhat one wants to doʹ. The process of grammaticalization continues with the effect of transforming the serial schema to ʹFuture schemaʹ ([X Y # want (to) VERB]). The final result of this process is changing the lexical verb ʹx?stanʹ to auxiliary verb ʹX?stanʹ with the effect of expressing the actions that occur in future tense. Conclusion: Simultaneous investigation of diachronic and synchronic changes of the verb ʹX?stanʹ and clarifying the point that grammaticalization applies not only on the lexical verb but also on the whole structure of the basic event schema are among the achievements of this paper. Keywords: "Verb ʹX?stanʹ", "Grammaticalization", "Basic event schemas", "Persian Language"