فراز و فرود عطار در مقدمه منطق الطير

Attar’s Portrait in the Introduction of Mantiquייt-Tair

منطق‌الطير، شرح عشق انسان به خودشناسي و لقاي پروردگار، مهم ترين اثر عرفاني عطار در قالب تمثيل پرندگان است. مقدمه كتاب هرچند مختصر و مجزا از متن عرفاني است، به‌دليل تداخل عرفان و تاريخ، اهميت زيادي دارد. مورخ با حضور در زمان گذشته، جز نگري، تحليل حوادث و نقد شخصيت افراد تاريخي به كشف حقيقت علاقه‌مند و عارف ابن الوقتي گريزان از سياست و قضاوت است. با وجوداين، تاريخ مي تواند، بهترين مويد عرفان باشد، به‌شرط آنكه عارف به تاريخ روايي پشت نكند و در تحليل تاريخ، از تعصب و حبّ‌وبغض بركنار بماند. در ابداع نمادهاي عرفاني، بي اعتنايي به حقايق تاريخ و زيرپا گذاشتن حدود عرفان قضاوت عارف را بي‌اعتبار و او را گرفتار بحران استدلال مي‌كند. عطار در مقدمه منطق الطير با ورود به حقايق تاريخي و جريان هاي سياسي جامعه اسلامي بعد از رحلت رسول‌اكرم(ص) و قضاوت درباره افراد حقيقي بدون هيچ سند معتبر و استدلال قابل‌قبولي از اصول عرفاني عدول مي كند. هدف مقاله حاضر اثبات اين ادّعا در مقدمه منطق الطير است.

Mantiquʹt-Tair, a description of human love for self-scrutiny and meeting with God, is the most significant mystical work of Attar in the form of allegory of birds in search of Simurgh or phoenix. The contradictory presence of the author as a mystic and a historian at the beginning of the book is astonishing. Although the introduction is short and distinct from the mystical text, it is of great importance owing to the interaction of mysticism and history. The historian tries to discover the truth based on the valid documentations and through a retrospective look into the past and carefully analyzing the accuracy of historical quotes and reviews whereas the mystic avoids politics and analysis. In general, history is independent of mysticism but it is the best support for the mystic. Attar is a creative mystic in the sense of innovating mystical symbols and sometimes creating historical characters out of mystical symbols, while he is oblivious to the judgment of history. Symbolizing the historical figures and disregarding the historical documentations, in addition to invalidating his judgment of the individuals, have other outcomes, including a crisis of reasoning and a rejection of mystical principles that Attar himself adheres to. This study is conducted to prove this claim in the introduction of Mantiquʹt-Tair.