تأثير تنش خشكي آخر فصل و توالي زراعي بر عملكرد كمّي و كيفي گندم آبي تحت مديريت مرسوم و حفاظتي

Terminal drought and crop sequence effects on irrigated wheat grain yield and quality under conventional and conservation managed approaches

بي‌خاك‌ ورزي در كنار توالي زراعي مناسب مي­تواند رطوبت و مواد غذايي لازم را براي گياه در معرض تنش خشكي فراهم كند. به‌منظور بررسي تأثير تنش خشكي پايان فصل و توالي زراعي بر عملكرد كمي و كيفي گندم رقم پارسي آزمايشي با استفاده از طرح آماري كرت‌هاي خردشده (اسپليت پلات) در قالب بلوك­هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعۀ پژوهشي مؤسسۀ تحقيقات اصلاح و تهيۀ نهال و بذر كرج در دو سال زراعي 93 و 94 به اجرا درآمد. عامل اصلي شامل شش توالي زراعي مبتني بر گندم آبي1 و عامل كرت فرعي رژيم آبياري در دو سطح آبياري معمول و تنش خشكي پايان فصل (مرحلۀ گرده‌افشاني تا برداشت)؛ بودند كه هريك به­صورت جداگانه در مزرعۀ حفاظتي و مرسوم به اجرا درآمد. تأثير تنش خشكي پايان فصل در مديريت مرسوم در دو سال معني­دار شد و درمجموع سبب كاهش 18 درصدي عملكرد شد، اما در نظام خاك‌ورزي حفاظتي، تنش پايان فصل در سال اول سبب كاهش غير معني‌دار و حدود 8 درصد عملكرد گندم آبي و در سال دوم سبب كاهش شديد و معني‌دار به ميزان 43 درصد شد. در سال اول تناوب T3(گندم- شبدر- كلزا- ذرت) در مديريت خاك‌ورزي (حفاظتي) 4089 كيلوگرم/ هكتار و توالي T1 (گندم- ذرت- گندم- ذرت) 5347 كيلوگرم/ هكتار در مديريت مرسوم بيشترين عملكرد دانه را نسبت به ديگر تناوب‌ها داشتند. شاخص­هاي كيفي گندم (مانند غلظت پروتئين دانه، حجم نان، رسوب زلني، سختي دانه و ...) در دو سال زراعي تحت تأثير تنش خشكي پايان فصل و توالي زراعي قرار نگرفت.

No-tillage managed approach with the proper crop sequence can provide more moisture and nutrients necessary for the plant in water stressed conditions. This experiment was conducted in 2013-15 cropping years to study the effects of terminal drought and sequential cropping systems on grain yield and quality of no-till and conventional managed irrigated wheat CV. Parsi. The experimental design was RCBD in split plot arrangement with four replicates in experimental farm of cereals research department of seed and plant improvement institute at Karaj, Iran. Main plots consisted six irrigated wheat based crop sequences and two irrigation regimes of normal irrigation and terminal drought allocated to the subplots which were studied in two separate experiments of conservation and conventional managed approaches. According to the results effect of terminal drought in conventional approach was significant in both years of study with 18% grain yield reduction. But terminal drought in conservation approach had no significant grain yield reduction (about 8% reduction) in the first year but caused significant grain yield reduction (about 43%) in the second year. In the 1st year of conservation approach, crop sequence of two years four crops of wheat/berseem clover-canola/silage corn (T3) produced the highest grain yield (4089 kg ha-1), while the highest grain yield (5347 kgha-1) belonged to the crop sequence of wheat/silage corn-wheat-silage corn (T1) in the conventional managed approach.Wheat grain quality characteristics were not significantly affected by terminal drought and crop sequence in both years of study.