تأثير برگ زدايي بر انتقال دوباره و كارايي انتقال مواد در رقم هاي گندم نان در شرايط تنش كم آبي

The effect of leaf defoliation on remobilization and remobilization efficiency in bread wheat cultivars under water deficit stress

به­ منظور ارزيابي تأثير برگ­ زدايي بر ميزان انتقال­ دوبارۀ مواد پروده در گندم در ­شرايط تنش كم­آبي، آزمايشي مزرعه­ اي به‌صورت كرت­ هاي دو بار خرد شده در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دانشكدۀ كشاورزي دانشگاه شيراز در سال زراعي 93-1392 اجرا شد. تيمارها شامل رژيم آبياري: آبياري مطلوب و قطع آبياري در مرحلۀ گلدهي به ­عنوان عامل اصلي، رقم‌هاي گندم پيشتاز، چمران و مرودشت به­عنوان عامل فرعي و سطوح برگ­ زدايي: بدون برگ ­زدايي و برگ ­زدايي در اواسط مراحل ساقه ­روي يا گلدهي به­ عنوان عامل فرعي ­فرعي بودند. نتايج نشان داد، برگ­زدايي به­ ويژه در مرحلۀ ساقه ­روي باعث كاهش معني­ دار عملكرد دانه (پيشتاز 19/2 درصد، چمران 24/7 درصد و مرودشت 24/9 درصد) شد. بيشترين انتقال دوباره از تيمار برگ­ زدايي در ساقه‌ روي مشاهده شد، به­ طوري­كه برگ‌ زدايي در ساقه ­روي به ترتيب باعث افزايش 1/6 و 1/4 برابري سهم ذخاير ساقه و سنبله در عملكرد شد، هرچند منجر به جبران افت عملكرد ناشي از برگ­ زدايي نشد. رقم­ هاي پيشتاز و مرودشت به ­ترتيب بيشترين و كمترين انتقال دوباره را به­ خود اختصاص دادند. تنش كم‌ آبي موجب افزايش انتقال دوباره و سهم نسبي ذخاير ساقه و سنبله در عملكرد شد، به­ گونه‌اي­ كه سهم نسبي ساقه و سنبله در عملكرد دانه در شرايط مطلوب به­ترتيب برابر با 9/1 و 6/8 درصد و در شرايط تنش كم‌آبي به ­ترتيب 15/2 و 26/3 درصد بود.، در اين ميان سهم نسبي رقم پيشتاز بيشتر بود. به­طور كلي، نتايج اين پژوهش نشان داد، اعمال تيمارهاي تنش كم‌آبي و برگ­ زدايي به­ ويژه در اوايل فصل، انتقال دوبارۀ ذخاير پيش از گلدهي و سهم نسبي ساقه و سنبله در عملكرد دانه را افزايش داد.

In order to evaluate the effects of leaf defoliation on assimilate remobilization in wheat under water deficit stress, a field experiment was carried out as a split split plot based on randomized complete block design with three replications at College of Agriculture, Shiraz University during 2013-2014 growing season. The treatments included water stress: normal irrigation and cutting-off irrigation at anthesis as main plot, wheat cultivars: Pishtaz, Chamran and Marvdasht as sub plot, and levels of source manipulation: non-defoliation, defoliation at mid-stem elongation or mid-anthesis as sub sub plots. The results showed that leaf defoliation, especially at stem elongation reduced grain yield significantly (Pishtaz 19.2%, Chamran 24.7% and Marvdasht 24.9%). The highest remobilization was also obtained from leaf defoliation treatment at stem elongation, so that defoliation at stem elongation increased proportion of stem and ear in grain yield by 1.6 and 1.4 times, respectively; however, it could not compensate yield loss resulted from leaf defoliation. Pishtaz and Marvdasht cultivars had the highest and the lowest remobilization, respectively. Water deficit enhanced remobilization and relative proportion of stem and ear in yield, so that mean of relative proportion of stem and ear in grain yield were 9.1% and 6.8% under normal and 15.2% and 26.3% under water stress conditions, respectively, meanwhile relative proportion was greater for Pishtaz cultivar. In general, water deficit stress and leaf defoliation, especially at early growth season increased remobilization before flowering and proportion of ear and stem storage in grain yield.