تحليل متن‌شناسي خطبه شقشقيه بر اساس نظريه كنش گفتاري «سرل»

A Textual Study of al-Shiqshiqiyya Sermon Emphasis on Searle`s Speech Act Theory

نظريه «كنش گفتاري» يكي از مباحث مهم تحليل گفتمان در حوزة دانش زبان‌شناسي به‌شمار مي‌رود كه در آغاز توسط «آستين» مطرح شد و پس از او، «سِرل» طبقه‌بندي پنج‌گانه‌اي را براي آن ارائه داد. پاية نظريه كنش گفتاري سرل بر اين استوار است كه نقش‌هاي فعل و به‌دنبال آن جمله را در فرآيند گفتمان مي‌توان به پنج دسته‌ كنش‌هاي اظهاري، عاطفي، ترغيبي، تعهدي و اعلامي تقسيم‌بندي كرد. بررسي و تحليل متن‌شناسي متون ديني ازجمله قرآن كريم و نهج‌البلاغه، براساس اين نظريه مي‌تواند يكي از راه‌هاي درك و شناخت بهتر لايه‌هاي پنهان اين كتب ديني باشد. خطبة شقشقيه يكي از خطبه‌هاي مهم نهج‌‌البلاغه است كه علاوه بر دربر داشتن آموزه‌ها و عبرت‌هاي ديني و اخلاقي، از شاكلة نيرومندي در بعد زباني برخوردار است. از اين‌روي، پژوهش حاضر مي‌كوشد با روش توصيفي و تحليل محتوا و بافت موقعيتي متن و با بهره ­گيري از روش آماري، خطبه يادشده را بر اساس اين نظريه مورد بررسي قرار دهد تا كنش‌هاي گفتاري و دلايل آن را تحليل و تبيين نمايد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه كنش گفتاري اظهاري در اين خطبه از بيشترين بسامد برخوردار است؛ چرا كه امام(ع) به‌طوركلي در خطبه، به دنبال بيان كردن، شرح و گزارش دادن ماجراي تاريخي سقيفه مي‌باشد و بر اين امر اصرار دارد كه حكومت حق ايشان بوده كه غصب شده است؛ بنابراين كنش گفتاري اظهاري با هدف و مقصود گويندة سخن در خطبه متناسب و همگون است.

Speech act theory is one of the important topics of discourse analysis in linguistics. Astin was the first one explained it. Then, Searl propounded five assortment. This assortment includes representative or assertive act, directive act, commissive act, expressive act and declarative act. According to this theory, the roles of verbs and sentenses could be analized. According to this theory, the textual review of religious texts for axample the Quran and Nahj al-Balāgha could be one ways of deeper understanding in these books. The shiqshiqiyya sermon is one of important sermons. This sermon is very powerful schema linguistically in addition to its religious and moral teachings. So, this article wants to study the sermon based on the descriptive - analytical method and context analysis and used statistical method. Some results show the assertive act and then the directive act have highest frequency in the sermon. It harmonizes the main theme of the text because Imam Ali try to explain the historical story of "Saghifa" generally.