"ماهيت استرشادي فطري" حيات اجتماعي در حكمت متعاليه

“The Nature of Innate Introspection” of Social Life in Transcendental Theosophy

زندگي اجتماعي امري قديمي و به تعبير قرآني، هم پاي خلقت انسان اوليه در قالب امت واحده است. اما مسأله ي اصلي اين است كه مبنا و دليل زندگي اجتماعي چيست؟ نوشتار حاضر كوشيده است با بررسي نظريه هاي قديمي و رايج مدني بالطبع بودن آدمي در ديدگاه حكماي گذشته، به ارائه ي نظريه ي جديد "ماهيت استرشادي فطري" حيات اجتماعي آدمي بپردازد. روش مقاله ي حاضر طبق الگوي حكمت متعاليه بر روش تركيبي عقلي- بر اساس ملازمات عامه برهان إني- و نقلي استوار است. تقريرهاي حكمي (استدلالي) صرف، تحت تأثير حكمت يوناني، مدني بالطبع را صرفا بر اساس نظام نيازهاي دنيوي بشر تفسير كرده اند. آخرين مورد از اين تقريرها، ديدگاه علامه طباطبايي است كه در قالب بحث استخدام بالطبع مطرح شده است. آيت الله جوادي آملي نيز بدون بسط ديدگاه، از مدني بالفطره سخن گفته است. بر اساس نظريه استرشادي بالفطره، اقتضاي حكمت الهي تجهيز و آماده سازي بشري براي هدايت و رشد است و چنين غايتي به مثابه غايت فعل الهي در خلقت آدمي و زندگي اجتماعي وي نيز بازتاب دارد. چنين نگاهي علاوه بر آن كه خود در نظريه ي اجتماعي، جديد و مهم است، استلزامات ارزش مندي نيز در چگونگي تنظيم زندگي اجتماعي و سياسي انسان ها دارد.

Social life is a traditional affair and as the holy Quran says it keeps up with creation of Homo sapiens in the shape of unified ummah. But the main issue is that “what is the basis and reason of social life”? The present article has attempted to present new theory of “nature of innate introspection” of human social life by looking into old and common civil theories of naturally social man in the eyes of the past theosophists. Methodology of the present article is based upon traditional-intellectual composition-according to popular accompaniments of posteriori demonstration as pursuant to transcendental theosophy model. Mere argumentative utterances affected by Greek theosophy have interpreted naturally social life based on human worldly needs. The last of such utterances lie within viewpoint of Allameh Tabatabaie that has been brought up in the form of issue of servants of the person. Ayatollah Javadi Amoli has spoken of innate social life without expanding the viewpoint. According to theory of innate introspection, Divine Theosophy exigency is equipping and preparing mankind for guidance and growth and such finality as final divine action is reflected in human creation and in his social life. This attitude, in addition to being new and vital in social theory, has invaluable requirements for how human socio-political life has been regulated.