ارزيابي سه بخشي كارايي زيست محيطي صنعت برق ايران: رهيافت تحليل پوششي داده هاي شبكه اي

Three-Stage Environmental Efficiency Evaluation of Iran’s Power Industry: Network Data Envelopment Analysis Approach

براي توسعه‌ي گسترده صنعت برق در كشور علاوه بر بهبود عملكرد فني و اقتصادي نياز به افزايش كارايي زيست محيطي از طريق كاهش انتشار آلاينده­ ها و مقدار تلفات است. بنابراين حضور ستاده­ هاي نامطلوب در كنار ستاده­هاي مطلوب نقش تعيين­ كننده­اي در عملكرد صنعت برق خواهد داشت. رهيافت تحليل پوششي داده­ها (DEA) به طور گسترده در ارزيابي كارايي صنعت برق مورد استفاده قرار مي­ گيرد. در مدل­هاي DEA سنتي، كارايي نسبي واحدهاي تصميم­ گيرنده با استفاده از چند ورودي و خروجي محاسبه مي­ شود، اما عيب بزرگ اين مدل ­ها ناديده گرفتن ساختار دروني يا پيوندهاي ميان بخش­ هاي مختلف يك سازمان يا فرآيند توليدي است. مدل­ هاي شبكه ­اي ضمن برطرف كردن اين عيب بزرگ، وابستگي بين اجزا را در نظر گرفته و ناكارايي را با دقت بيشتري برآورد مي­ كنند. در اين تحقيق با استفاده از تركيب مدل غيرشعاعي SBM و ساختار شبكه سه بخشي به ارزيابي كارايي زيست­ محيطي 15 شركت برق منطقه ­اي ايران در بازه‌ي زماني 1393-1389 پرداخته شده است. شبكه برق در كشور از سه بخش توليد، انتقال و توزيع تشكيل شده كه با استفاده از دو واسطه برق توليد شده و برق منتقل شده به هم وابسته هستند و كارايي سراسري برق توسط آن­ها تعيين مي­شود. نتايج تحقيق نشان مي­دهد كه بخش توليد بيشتر از دو بخش ديگر بر كارايي كل اثر مي­گذارد و نمرات كارايي شركت‌ها را به ميزان قابل توجهي كاهش مي ­دهد. شركت خوزستان بالاترين كارايي و شركت غرب بدترين عملكرد را در كل شبكه برق داشته ­اند. نتايج حاصل از اين تحقيق مي­ تواند موجب شناخت درست ­تر موقعيت كلي شركت‌هاي برق و سياست ­گذاري مناسب براي بهبودعملكرد آن­ها را فراهم آورد. طبقه ­بندي JEL: Q43،Q53،C67،C61، Q57

The power industry of Iran needs to increase environmental efficiency through reducing pollution emissions and losses to achieve sustainable development and improving technical and economic performance. So considering undesirable outputs beside desirable outputs has important role on the power industry performance. Data envelopment analysis (DEA) widely used in evaluating the efficiency of the electricity industry. In traditional DEA relative efficiency of Decision Making Units (DMUs) are calculated with multiple inputs and outputs but ignoring the internal structure or links between organization or manufacturing process divisions is a big problem of traditional models. Network models can deal with this big disadvantage and consider inefficiency more accurately. In this study environmental efficiency of 15 Iranian electric power companies has been evaluated during the period (2010-2014) using non-radial Slack Based Measure (SBM) with three stage network structure. Power grid in the country has been made in three parts namely "production", "transmission" and "distribution". They are dependent to each other by two links namely power generated and power transmitted and overall efficiency of power industry is determined by them. Results of the study indicate that generation division effects on overall efficiency more than two others and reduces companies efficiency significantly. Khuzestan company has the highest efficiency and Gharb company belongs to the worst performance. Results of this study can recognize overall condition of electric power companies and provide policy for improving their performance. JEL Classification: Q43, Q53, C67, C61, Q57