پديد آورندگان :
عباسيان، عزت اله دانشگاه بوعلي سينا، همدان , مفتخري، علي دانشگاه بوعلي سينا، همدان , نادمي، يونس دانشگاه آيت الله العظمي بروجردي (ره)
كليدواژه :
رگرسيون آستانه اي , رفاه اجتماعي , درآمدهاي نفتي , اقتصاد ايران
چكيده فارسي :
مقدمه: مطالعه تاثير درآمدهاي نفتي بر رفاه اجتماعي يكي از موضوعات مهم و اساسي در حوزه سياست گذاري اقتصادي كشورهاي نفت خيز محسوب مي شود. با وجود ذخاير زياد گاز طبيعي و نفت در ايران، فقر و بيكاري از مسائل مهم در سالهاي اخير در ميان بخش بزرگي از جمعيت مي باشد. در ايران تقريباً نفت به صورت مستقل از ساير بخشهاي اقتصاد، درصد قابل ملاحظه اي از درآمدهاي دولت را تامين مي كند. در مطالعات اقتصادي، روشهاي غيرخطي متفاوتي براي بررسي رابطه ميان تكانه هاي نفتي و رفاه اجتماعي در كشورهاي واردكننده يا صادركننده نفت انجام شده است، لذا هدف از اين مقاله بررسي اثرات غيرخطي درآمدهاي نفتي بر رفاه اجتماعي در ايران در دوره 1393-1354 مي باشد.
روش: در اين تحقيق، با مدل سازي عوامل موثر بر رفاه اجتماعي با تاكيد بر تاثير درآمدهاي نفتي، مدل رگرسيون آستانه اي براي اقتصاد ايران برآورد شده است. دسته اي از مدلهاي خودرگرسيوني غيرخطي براي كاربرد در سريهاي زماني براساس مدل هاي آستانه اي فرموله شده اند. در مدل سازي رياضي و آماري، يك مدل آستانه اي مدلي است كه در آن از يك مقدار آستانه يا مجموعه اي از مقادير آستانه براي تشخيص محدوده اي از مقادير كه در آن رفتار پيش بيني شده توسط مدل به نوعي تغيير جهت مي دهد مورد استفاده قرار مي گيرد.
يافته ها: نسبت درآمدهاي نفتي به توليد ناخالص داخلي تاثيري غيرخطي و آستانه اي بر شاخص رفاه اجتماعي داشته است؛ بدين صورت كه در رژيم درآمد نفتي پايين -(هنگامي كه نسبت درآمد نفتي به توليد ناخالص داخلي كمتر از 9/35% باشد)- افزايش نسبت درآمدهاي نفتي به توليد ناخالص داخلي موجب افزايش معني دار شاخص رفاه اجتماعي شده است، اما پس از عبور از حد آستانه 9/35% و قرارگرفتن در رژيم درآمدهاي نفتي بالا، افزايش نسبت درآمدهاي نفتي به توليد ناخالص داخلي تاثير منفي بر شاخص رفاه اجتماعي داشته است.
بحث: اثر مثبت درآمدهاي نفتي بر رفاه اجتماعي در رژيم درآمد نفتي پايين، به دلايلي چون گسترش صنعت نفت كشور و انتقال نيروي كار از بخش سنتي به بخش نفت و در نتيجه بهبود درآمد و كاهش نابرابري درآمدي منجر شود. همچنين درآمدهاي نفتي در مراحل اوليه ورود به بودجه دولت عمدتاً صرف برنامه هاي توسعه دولت و مخارج عمراني و زيربنايي مي شود كه در بهبود رشد و رفاه اجتماعي موثر است. همچنين ورود درآمدهاي نفتي و واردات كالاها و خدمات متنوع و گسترش شهرنشيني، همگي اثراتي در جهت بهبود رفاه اجتماعي دارند. اما با افزايش سهم اين درآمدها در توليد ناخالص داخلي كشور، دولتها تبديل به دولتهاي رانتي مي شوند كه از طرقي همچون مخارج جاري عامه پسند و ضدتوسعه اي، اثر برون راني، انجام پروژه هاي عمراني ناكارا، يارانه هاي غيرهدفمند و تقويت فعاليتهاي رانت جويي موجب كاهش رفاه اجتماعي مي شوند.
چكيده لاتين :
Introduction: Study of the effect of oil revenues on social welfare is one of the most important subjects for economic policy makers in oil-rich countries. Despite Iran's massive supply of natural gas and oil, poverty and unemployment have been critical issues in recent years for the majority of people. . In Iran, oil almost provides a significant percentage of government revenues independently from the other economic sectors. In economic studies, different nonlinear methods have been applied to examine the relationship between oil shocks and social welfare in both importing and exporting countries . This study focuses on the nonlinear effect of oil revenues on social welfare in Iran during the 1975-2014 periods.
.
Method: In this research, by modeling the effective factors on social welfare with emphasis on the role of oil revenues, a threshold regression model is estimated for Iran’s economy. Several classes of nonlinear autoregressive models were formulated for time series applications based on threshold models. In mathematical or statistical modelling, a threshold model is any model where a threshold value, or set of threshold values, is used to distinguish ranges of values where the predicted behaviour by the model varies in some important way.
Findings: The share of oil revenues in GDP has a nonlinear and threshold impact on social welfare. In other words, in low oil revenues regime- (when the share of oil revenues in GDP is lower than 9.35%) - increase in the share of oil revenues in GDP has led to a significant increase in social welfare, however, after exceeding the threshold of 9.35% and being in the high oil revenues regime, an increase in the ratio of oil revenues to gross domestic product had a negative impact on the social welfare index.
Discussion: In low oil revenues regime, the positive effect of oil revenues on social welfare is due to the expansion of the oil industry and workforce transition from the traditional to the oil sector which lead to improvement in income level and income inequality reduction. Also, oil revenues in the early stages of entering the state budget are largely devoted to government’s development programs and infrastructure and development expenditures which are effective in improving growth and social welfare.
In addition, the entry of oil revenues, import of goods and services and urbanization all have effects on improving social welfare. However, with the increase in the share of oil revenue in GDP, the government rent seeking behavior by popular and anti-development current expenditures, crowding out effect, inefficient civil projects, non-targeted subsidies and strengthen the activities of rent-seeking will reduce social welfare.
