مقايسه كارايي بهره‌برداري‌هاي مختلف از مراتع بر ترسيب كربن در استان كرمانشاه

Comparing the effects of different rangeland utilization on carbon sequestration in the Kermanshah Province, Iran

مراتع به دلیل وسعت زیاد و تنوع پوشش گیاهی نقش ارزنده‌ای در ترسیب كربن اتمسفری دارند كه به‌نوبه خود بستگی زیادی به مدیریت چرا و بهره‌برداری دارد. این پژوهش به‌منظور بررسی كارایی بهره‌برداری‌های مختلف در ترسیب كربن در شش سایت مرتعی در استان كرمانشاه شامل پاوه، جوانرود، عین الكش، سیاه كمر، ورمنجه و كوه سفید انجام گرفت. بهره‌برداری‌ها شامل مرتع حفاظت شده (قرق)، مرتع با چرای شدید و مرتع تغییر كاربری به باغات دیم بود. به این منظور ابتدا مشخصات پوشش گیاهی و خاك هر سه كاربری از جمله تیپ گیاهی، تراكم تاج پوشش، وضعیت مرتع و زی‏توده هوایی و ریشه، همراه با لاشبرگ گیاهی با استفاده از سطح پلات با ابعاد مناسب (معادل دو برابرسطح تاج پوشش پایه گیاه غالب منطقه) در مسیر ترانسكت خطی به طول50 متر با سه تكرار به روش سیستماتیك- تصادفی انجام شد. مقدار ترسیب كربن زی‌توده گیاهی و لاشبرگ با روش احتراق و كربن ذخیره شده در دو عمق 0 تا 20 و 20 تا 40 سانتی‌متر خاك به روش والكلی و بلاك انجام شد. نتایج به‌دست آمده نشان داد كه بین متغییرهای زی‏توده گیاهی (تاج پوشش، ریشه و لاشبرگ) و ترسیب كربن در بهره‌برداری‌های مختلف مرتع در سطح 5 درصد، اختلاف معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری كه بیشترین مقدار ترسیب كربن زی‏توده گیاهی و خاك به‌ترتیب 7/4 و 5/114 تن در هكتار مربوط به مدیریت قرق و كمترین 3/1 و 4/53 تن در هكتار مربوط به چرای شدید است كه مدیریت قرق و حفاظت علاوه بر افزایش ارزش ناشی از تولید علوفه و حفاظت منابع خاك و تنوع زیستی دارای ظرفیت بالایی در ترسیب كربن است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد كه پی‌آمد تغییر كاربری مراتع به باغات دیم، ذخیره 8/86 تن در هكتار كربن آلی است كه پیشنهاد می‌شود مراتعی كه از لحاظ استعداد اراضی دارای قابلیت بادامكاری هستند، تحت شرایط ویژه به این كاربری تغییر داده شوند.

Due to the vast area and biodiversity, rangelands contribute to carbon sequestration, depending on grazing management and utilization. This research was conducted on six rangeland sites including Paveh, Ravansar, Javanrood, Einelcosh, Siahkamar, Varmenjeh, and Koohsefid in Kermanshah Province. There utilization types were included as exclosure, heavy grazing, and land use change from rangeland to rainfed orchard. The objective was to evaluate carbon sequestration capacity through different rangeland utilization. The plant biomass sampling including  canopy cover and plant root as well as plant litter were carried out in the field along three transects of 50 m using plots. Soil sampling was also done in 0-20 and 20-40 cm soil depths. Plant organic carbon was determined by flame method and SOC was measured by the Walkley and Black method. The results explored that plant biomass variation through different land-use practices and utilization is significantly attributed to carbon sequestration, so that the highest level of carbon stock for plant biomass (4.7 tha-1) and soil (114.5 tha-1) was obtained in the exclosure site, while heavy grazing caused the lowest value of organic carbon in both plant biomass (1.3 tha-1) and soil (53.4 tha-1). In addition, the land use change from rangeland to rain-fed orchard led to 86.8 tha-1 organic carbon storage in both soil and plant biomass.