كليدواژه :
دي آلل , عملكرد دانه , قابليت تركيب پذيري عمومي و خصوصي , وراثت پذيري , گندم , ژنوتيپ
چكيده فارسي :
به منظور برآورد اجزاي واريانس ژنتيكي و همچنين تعيين نوع عمل ژن ها، آزمايشي به صورت دي آلل با استفاده از تلاقي هاي حاصل از 12 والد در گندم نان اجرا گرديد. تعداد 66 هيبريد F2 حاصل از تلاقي دي آلل يك طرفه به همراه والدين آن ها در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در ايستگاه تحقيقات كشاورزي آذربايجان غربي در منطقه ساعتلو در سه تكرار و در سال 1392 اجرا گرديد. بين والدين و تلاقي هاي F2 در صفات مورد مطالعه اختلاف معني دار وجود داشت. معني دار بودن ميانگين مربعات والدين در برابر تلاقي ها، حاكي از وجود هتروزيس معني دار براي صفات بود. با توجه به معني دار بودن ميانگين مربعات قابليت تركيب پذيري عمومي (GCA) و قابليت تركيب پذيري خصوصي (SCA) در صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه در سنبله، شاخص برداشت و عملكرد بيولوژيك، هر دو اثر افزايشي و غير افزايشي ژن ها در كنترل ژنتيكي اين صفات نقش داشتند. بيشترين ميزان وراثت پذيري متعلق به ارتفاع بوته با 83/7% و كمترين ميزان وراثت پذيري با 2/54% در صفت شاخص برداشت بود. وراثت پذيري خصوصي از 16/1 براي تعداد دانه در سنبله تا 54/2% براي ارتفاع بوته متغير بود. دو والد قيرمزي گول-1 و قيمت لي-2/17 بالاترين رتبه ها را در اكثر صفات اجزاي عملكرد دارا بوده و از بيشترين قابليت تركيب پذيري عمومي (GCA) برخوردار بودند. فراواني آلل هاي غالب و مغلوب در صفات مورد مطالعه در تعادل نبوده و در اغلب صفات، آلل هاي غالب بيش از مغلوب بودند. با توجه به بررسي گرافيكي تجزيه هيمن- جينكز مي توان نتيجه گرفت كه براي صفات طول پدانكل، تعداد دانه در سنبله، عملكرد تك بوته و عملكرد بيولوژيك رابطه فوق غالبيت و براي شاخص برداشت غالبيت نسبي بين آلل ها وجود داشت. نتايج تحقيق نشان داد كه افزايش صفات عملكرد تك بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه، عملكرد بيولوژيك، ارتفاع بوته و طول پدانكل توسط آلل هاي مغلوب كنترل مي شود. از آنجايي كه در كنترل عملكرد، هم اثرات افزايشي و هم غير افزايشي دخيل مي باشند، مي توان با انتخاب روش اصلاحي مناسب مثل انتخاب دوره اي، امكان تجميع ژن هاي مناسب افزايشي را بالا برد و فرصت بهره برداري از واريانس غالبيت را فراهم نمود.
چكيده لاتين :
In order to estimate genetic variance components and to determine the gene function, this experiment was conducted using crosses from 12 parents through diallel mating design in bread wheat. A total of 66 F2 hybrids obtained from a one-way diallel cross with their parents in a randomized complete block design (RCBD) were conducted in West Azarbaijan Agricultural Research Station in Saatlu region in three replications during 2013. The results of analysis of variation showed a significant difference between parents and F2 crosses in studied traits. The significance of the mean square of the parents against the crosses indicated a significant heterozygosity for the traits. Considering the significant differences for mean squares of General Combination Analysis (GCA) and Special Combination Analysis (SCA) in plant height, number of spikelet per spike, harvest index and biological yield, both additive and non-additive effects gene effects played a significant role in genetic control of traits. The highest heritability was belong to plant height with 83.7% and the lowest one was belong to harvest index with 54.2%. Narrow sense heritability varied from 16.1 for grain number per spike to 54.2% for plant height. Two parents of Qirmizigul-1 and Qiymatli-2/17 had the highest rank in most traits of yield components and had the highest GCA. In the studied traits, the frequency of dominant and recessive alleles was not in equilibrium in most traits, and dominant alleles were more than recessive ones. According to the graphical analysis of Hayman-Jinks analysis, it can be concluded that for peduncle length, number of seeds per spike, single plant grain yield and biological yield, are controlled by over dominant gene actions, while harvest index was controlled by relative dominant one. Final results of this experiment showed that increasing of grain yield per plant, number of seeds per spike, spikelet number, biological yield, plant height and peduncle length were controlled by recessive allels. Since both additive and non-additive effects are involved in controlling of grain yield, it is possible to assemble additive genes and create an opportunity to gain of dominance variation in a breeding program with suitable selection method, such as periodic selection.
