ثمرات تفكيك امكان ماهوي و امكان وجودي در حكمت متعاليه

The Benefits of Separating Essential Possibility from Existential Possibility in Transcendent Philosophy

ملاصدرا نخستين فيلسوفي بود كه ميان امكان ماهوي و امكان وجودي تفكيك قائل شد. وي در منطق به دليل بي‌نيازي از اين تفكيك، آن را مطرح نكرد. ملاصدرا بر مبناي اين جداانگاري، نظام فلسفي حكمت متعاليه را كه مكمّل فلسفه مشاء است پايه‌ريزي كرد. مراد از امكان ماهوي سلب ضرورت از جانب ايجاب و سلب است يعني سلب ضرورت وجود و عدم كه همان امكان خاص است و امكان وجودي به معناي عين ربط و عين تعلق بودن معلول است به طوري كه هيچ استقلالي در ذات و در وجود ندارد. برخي از ثمرات مهمي كه اين تفكيك در حكمت متعاليه بر جاي گذاشت عبارتند از: الف) باطل بودن امكان ماهوي و طرح نوين در بحث مواد ثلاث؛ ب) جايگزيني فقر وجودي به جاي امكان ماهوي درملاك نيازمندي معلول به علت و بازنگري در اصل عليت؛ ج) تكميل و تعالي برهان صديقين براي اثبات وجود خداوند با محوريت امكان فقري موجودات؛ د) نسبت دادن شرور به نقصان وجودي ممكنات و تنزه ذات حق از آن.

Mullah Sadra was the first philosopher who separated essential possibility from existential possibility in philosophy. He did not propose such separation in logic because logic is needless of it. Based on this separation, he founded the philosophical system of transcendent philosophy which completes peripatetic philosophy. Essential possibility means negation of necessity through negation and affirmation, that is, negation of necessity of existence and non-existence which is the very special possibility. Existential possibility means pure connection and attachment of the caused, such that it has no independent essence and existence. Invalidating essential possibility and proposing a new delineation for the issue of tripartite division of existence, substituting existential poverty for essential possibility in the criterion of dependence of the effect on the cause and revision of the principle of causality, completing and transcending the proof of the righteous to prove the existence of God centered around the creatures' indigence possibility, and attributing the evils to the existential deficiency of the contingent entities and purifying the essence of God from them are among the important benefits of this separation in transcendent philosophy.