بازگشت عليت به تشان، چالش ها و پاسخ ها

Back Causality to Disposition (Tashaun); Challenges and Responses

وجود رابطي، «في نفسه لغيره» است. جهت «في نفسه» آن حاكي از ذات ويژه اش، و جهت «لغيره» آن نمودار تعلق و ربط اين ذات به شيئي ديگر است. بنابراين او هويتي جدا از طرف ربط خود دارد كه ربط، عارضِ هويت (ذات) اوست. اما وجود رابط، تنها «في غيره» و فاقد «في نفسه»گي است؛ يعني تمام هويت او همان ربط و تعلقش به ديگري است. درنتيجه وجودي جدا از طرف ربط خود ندارد. معلول از ديدگاه صدرالمتالهين داراي وجود رابط، و فاقد تحققي مستقل است. برهان او در سه گام خلاصه مي شود: 1) نفي عروض خارجي: براساس اصالت وجود، وجودِ معلول، معلول (نيازمند) است؛ يعني گونه ي وجودي و هويت او چنين است. و اين تمام هويت اوست. 2) نفي عروض تحليلي: تصور حقيقت معلول (كه چيزي جز ربط نيست)، مانع از لحاظ ذات (حتي در ذهن) براي اوست. 3) بازگشت عليت به تشان: معلول فاقد حيث «في نفسه» بوده، وجودي جدا از علت ندارد. بنابراين تمايز علت و معلول در امري غير از وجود خارجي است. ملاصدرا اين تمايز را «تشان» مي نامد. برخي پژوهش گران شبهاتي به گام دوم ايراد مي كنند، كه درخور توجه است. پاسخ بدين شبهات به تقريري نوين از برهان صدرا مي انجامد، كه دقيق تر از تقريرهاي كنوني است. البته مدعاي صدرالمتالهين از راه تحليل هستي بخشي نيز قابل اثبات مي باشد، كه كم تر مورد توجه قرار گرفته است.

Copulative existence (Wujud-e Rābiti) is "in itself for other". To "in itself" tells of its special nature and to "for other" tells of the relevance of this nature to another object. So، it has the essence apart from the relevant side that the relevance is the qualification of its essence. But the relevant existence (Wujud-e Rābit) is just "for other" and not "in itself". It means that all its identity is the relevant and associated to otherness; therefore، there is no existence apart from the relevant side. In Mulla Sadra، the effect has the relevant existence and so، does not have an independent realization. His argument can be summarized in three steps: (1) rejection of external occurrence: on the basis of the principality of existence، the existence of the effect is just effect (in need); it is all its identity and the form of its existence; (2) rejection of analytic occurrence: the representation of the truth of effect (all is the relevant) means that there is no essence for the effect (even in mind); (3) Back causality to disposition (Tashaun): the effect is not "in itself" and there is no existence without cause; so، the distinction of cause and effect is in something non-external. Mulla Sadra calls it disposition (Tashaun). Some researchers raise some doubts in the second step، which is considerable. The answer to these doubts leads to the new version of Sadra's argument، which is more accurate than current versions. However، Mulla Sadra's claim in a way of the analysis of originator of the efficient cause is verifiable، which is less considered.