كاوش ارتباط بين مركزيت شبكه گذربندي و مكان‌گزيني فعاليت‌هاي تجاري و خدماتي در شهر قم

Exploring the relationship between street network centrality and location selection of commercial and service activities in Qom city

شناخت ويژگي­ هاي ساختاري شبكه گذربندي شهر نقشي حياتي در درك رويدادهاي پويا و در حال تحول شهر دارد. يكي از تأثيرگذارترين اين ويژگي­ ها همان مركزيت شبكه گذربندي است كه با توجه به مطالعات پيشين تأثيري قابل توجه بر رخدادهايي همچون چگونگي پراكنش فعاليت ­ها، به ويژه فعاليت هاي تجاري و خدماتي، دارد كه خود بر چگونگي توزيع ترافيك سواره و پياده در شهر تأثيرگذار است. از اين­رو، مطالعه مركزيت شبكه گذربندي كمك شاياني به برنامه ­ريزي كاربري­ ها و ترافيك شهر مي­ نمايد. اين مقاله با هدف تبيين ارتباط بين مركزيت شبكه گذربندي و مكان­ گزيني فعاليت­ هاي تجاري و خدماتي، ضمن مرور مفاهيم كليدي مرتبط با مركزيت شبكه گذربندي، به طور ويژه به مفهوم مركزيت متريك در شبكه گذربندي شهر پرداخته، به مدل ­سازي مركزيت شبكه گذربندي شهر قم با استفاده از روش ارزيابي چندگانه مركزيت (MCA) با در نظر گرفتن شاخص­ هاي مركزيت شبكه ميان­ راهي، نزديكي كلي و نزديكي محلي مي ­پردازد. در نهايت مدل مركزيت شبكه گذربندي شهر قم با نقشه مكان­ گزيني فعاليت­ هاي تجاري و خدماتي اين شهر توسط روش برآورد تراكم هسته­ اي (KDE) تبديل به يك واحد شده، ميزان همبستگي فضايي 4 بين آنها ارزيابي مي­ گردد. همبستگي بين لايه ­هاي متغير ياد شده با استفاده از ضريب همبستگي پيرسون و نيز شاخص همبستگي فضايي (SCI)، تعريف شده توسط نگارندگان، اندازه­ گيري مي­ گردد. يافته­ هاي پژوهش نشان مي­ دهد كه همبستگي مستقيم و بالايي بين شاخص هاي مركزيت شبكه گذربندي يادشده و مكان­ گزيني فعاليت­ هاي تجاري و خدماتي در شهر قم برقرار است. بيشترين ضريب همبستگي مربوط به شاخص مركزيت نزديكي محلي و پس از آن شاخص مركزيت ميان­ راهي است و شاخص مركزيت نزديكي كلي در جايگاه سوم قرار دارد. بنابراين، مركزيت شبكه گذربندي نقش مهمي در پراكنش فعاليت­ ها در شهر قم داشته، فعاليت­ هاي تجاري و خدماتي مكان ­هايي را بر­مي­ گزينند كه موقعيت بهتري از نظر مركزيت شبكه داشته باشند.

Realizing structural characteristics of the urban street network has a crucial role in understanding dynamic and transforming events in a city. One of the most effective structural characteristics of street network is street network centrality which regarding former studies has a substantial effect on some events namely, distribution of activities along streets especially commercial and service activities that have a significant effect on the formation of motorized and pedestrian traffic flow throughout the city. Thus, considering street network centrality strongly improves the outcomes of urban land use and traffic planning. The current article aims at explaining the relationship between street network centrality and location selection of commercial and service activities. Firstly, it reviews key concepts related to street network centrality; specifically, focuses on metric centrality in the urban street network. Secondly, street network centrality of Qom city is modeled using Multiple Centrality Assessment (MCA) method in terms of centrality indices of intermediary, global and local closeness. Finally, datasets of street network centrality and location of activities transform to one scale unit using Kernel Density Estimation (KDE) to calculate and analyze the degree of spatial correlation between them. Correlation between mentioned variable layers is measured using Pearson’s correlation coefficient as well as spatial correlation index (SCI) which defined by the authors. Results indicate that there is a direct and high correlation between the selected street centrality indices and location selection of commercial and service activities in Qom. The highest correlation coefficients are for intermediary and local closeness centrality respectively. Global closeness centrality has the third place in terms of the correlation coefficient. As a conclusion, findings of this paper confirm that street network centrality has a significant effect on location selection of commercial and service activities in Qom city; the activities choose locations with better network centrality.