وضعيت تجارت كالايي ايران و تركيه از منظر زنجيره ارزش جهاني

The Status of Commodity Trade between Iran and Turkey in the Global Value Chain Perspective

بر اساس ادبيات مرتبط با «زنجيره ارزش جهاني»، كشورهاي توسعه‌يافته‌تر بيشتر كالاهاي نهايي كه شامل كالاهاي مصرفي و سرمايه‌اي است صادر و كشورهاي كمتر توسعه‌يافته بيشتر كالاهاي واسطه اي صادر مي‌كنند. تركيه يكي از شركاي ايران در تجارت كالايي مي‌باشد و اين مقاله به تحولات تجارت كالايي ايران و تركيه در زنجيره ارزش جهاني (GVC) طي دو دهه گذشته پرداخته است. مقاله نشان مي‌دهد نفع تركيه از GVC به واسطه افزايش سهم آن از صادرات محصولات نهايي در جهان، روندي صعودي داشته است؛ اما ايران در صادرات كالاها واسطه‌اي و نهايي جهاني، نه تنها نفع كمتري از GVC در مقايسه با تركيه برده، بلكه در مقايسه با متوسط كل دنيا نيز نتوانسته است از GVC منتفع شود. همچنين وضعيت تجارت ايران با تركيه طي سالهاي اخير نشان مي دهد كه ايران، آن دسته از محصولات رشته فعاليت توليدي «توليد مواد و محصولات شيميايي» كه عمدتاً كالاهاي واسطه است به تركيه صادر كرده و تركيه اين محصولات را به محصولات نهايي صادراتي همين بخش از طريق رشته فعاليت‌هاي توليدي «توليد دارو و مواد شيميايي مورداستفاده در پزشكي و محصولات دارويي گياهي» و «توليد صابون و مواد پاك‌كننده و لوازم بهداشت و نظافت و عطرها و لوازم‌آرايش» كه از سطح فناوري بالايي برخوردارند، تبديل نموده و به دنيا، از جمله ايران، صادر مي‌كند و از اين طريق، از GVC نفع بيشتري مي برد.

According to the literature on the "global value chain", more developed countries export final products more, including consumer and capital goods, and less developed countries export intermediate goods more. Turkey is one of Iran's partners in commodity trade, and this article deals with the transformation of Iran-Turkey trade in the global value chain (GVC) over the past two decades. The paper shows that Turkey's gains in GVC has been increasing via its expansion in exporting of final products. Iran has not only gained less from the GVC in comparison with Turkey in the export of intermediate and final goods, but in comparing with the average world Iran has not. Also, Iran's trade with Turkey in recent years has shown that Iran exports products of "manufacture of chemicals and chemical products" industry which mainly includes intermediate goods to Turkey. Turkey processes these products to the final goods through " manufacture of pharmaceuticals, medicinal chemical and botanical products " and " manufacture of soap and detergents, cleaning and polishing preparations, perfumes and toilet preparation" industries, which have high technology level, and then exports these goods to the world, including Iran. Therefore Turkey gains from the GVC more via this way.