واكاوي نص گرايي در انديشه علامه محمد باقر مجلسي

An analysis on textualism in the thought of Allamah Muhammad Baqer Majlesi

از مسائل مهمي كه در تاريخ تفكر اسلامي در باره دين شناسي مطرح بوده، اين است كه با چه روشي مي توان صحت و سقم گزاره هاي ديني را ارزيابي كرد؟ انديشوران مسلمان به اين پرسش پاسخ هاي متعددي داده اند كه بيشتر پاسخ ها ذيل دو عنوان كلي عقل گرايي و نص گرايي (نقل گرايي) جاي مي گيرد. ذيل هر يك از دو عنوان عقل گرايي و نص گرايي ديدگاه هاي گوناگوني وجود دارد. يكي از ديدگاه هايي كه ذيل نص گرايي پديد آمده، نص گرايي بر اساس عقل فطري است. بر اساس اين ديدگاه، عقل فطري در كشف معارف ديني از اعتبار تام برخوردار است و در مقابل، عقل گرايي فلسفي در دين هيچ ارزشي ندارد. علامه مجلسي از كساني است كه اين ديدگاه را با ذكر ادله اي پذيرفته است. در اين نوشتار به روش توصيفي _ تحليلي، پس از تبيين ديدگاه ياد شده، ادله و مباني علامه ارزيابي شده و معلوم گرديده است كه برخي از دليل هاي ايشان قابل دفاع نيست.

One of important questions that has been on the carpet in the history of Islamic thought about recognition of religion is, by applying what method can the religious propositions be verified and evaluated? Muslim thinkers have given numerous responses to this question that lie mainly under the two major titles of rationalism and textualism (inclination to text). There exist different standpoints under either of these titles. One of the standpoints emerged under the title of textualism is the textualism based on natural intellect. On the basis of this standpoint the natural intellect enjoys full validity in discovering the religious knowledge. On the contrary, the philosophical rationalism in religion has no value. Allamah Majlesi is of those personalities that have acknowledged this standpoint by mentioning certain evidences. Having applied a descriptive-analytical method, this article at first elucidates this standpoint and then evaluates the evidences and foundations of the Allamah and makes it clear that some of his evidences are not defensible