مدل‌سازي فرسايش‌پذيري خاك در منطقه خور و بيابانك

Modeling of soil erodibility in the Khoor and Biabanak region

فرسایش خاك متاثر از عوامل فرسایش‌پذیر و فرساینده است و مدل‌سازی منطقه‌ای فرسایش‌پذیری می‌تواند معیاری برای برآورد میزان هدررفت خاك و تخریب اراضی محسوب شود. هدف از این پژوهش مدل‌سازی فرسایش‌پذیری در منطقه خوروبیابانك با استفاده از مؤلفه‌های فیزیكی خاك، فیزیونومی زمین و پوشش گیاهی از طریق روش‌های تحلیل‌ آماری است. بدین منظور ابتدا تعداد 33 نمونه خاك در امتداد سه ترانسكت از واحدهای پلایا تا كوهستان از عمق 0تا50 سانتیمتر برداشت گردید. سپس از طریق تجزیه و تحلیل‌های آزمایشگاهی مقادیر عناصر ماسه، رس، سیلت، كربن و ماده آلی اندازه‌گیری شد و مقادیر عامل فرسایش‌پذیری (K) و شاخص فرسایش‌پذیری خاك (SEI) محاسبه گردید. علاوه براین در این نقاط پارامترهای فیزیونومی زمین نظیر مقادیر شیب، ارتفاع و جهت شیب، و همچنین پوشش گیاهی برآورد شد. نهایتاً با استفاده از رگرسیون ساده و چند متغیره مبادرت به رابطه‌سنجی بین مولفه‌های مذكور گردید و از بین آنها مناسبترین روابط با بالاترین ارزش رجحانی انتخاب شد. نتایج مدل‌سازی حاكی از حداكثر ارتباط معنی‌دار خطی SEI با عناصر سیلت، رس و ماسه به ترتیب با ضریب تبیین 868/0، 847/0 و 830/0، و K با مولفه‌های ماسه، رس و سیلت بترتیب با ضریب تبیین 984/0، 981/0 و 866/0 می‌باشد. نتایج رگرسیون چندگانه نیز بیانگر بیشترین ارتباط معنی‌دار SEI و K با مجموعه پارامترهای فیزیكی خاك، فیزیونومی زمین و پوشش گیاهی بترتیب با ضریب تبیین 959/0 و 992/0 و خطای برآورد 0007/0 و 001/0 در سطح معنی‌داری 99% می‌باشد. بنابراین نتایج امكـان تخمین سـریع و نسبتاً دقیـق فرسایش‌پذیری را در قالب محاسبه SEI و K از طریق مؤلفـه‌هـای فیزیكی خاك، فیزیونومی زمین و پوشش گیاهی با بهره‌گیری از مدل‌های آماری تك متغیره و چندمتغیره فراهم می‌آورد. بدیهی است در صورت دستیابی به مؤلفه‌های مذكور می‌توان میزان فرسایش‌پذیری خاك را در حوضه خوروبیابانك با استفاده از مدل‌های خطی و غیرخطی برآورد نمود.

-