رمزوارگي «شهرزاد» در شعر عبدالوهاب البياتي

Symbolic Shahrzād in the poems of Abdolwahhābal_ Bayāti

شهرزاد برخاسته از جهان فسون و فسانۀ هزار و یك شب، در وادی ادبیات معاصر عرب قدم گذارده و ادیبان عرب از شهرزاد همچون نمادی كارا در آثار خود بهره گرفتند. عبدالوهاب البیاتی از جمله شاعرانی است كه در حوزۀ كاربست چهره‌های اساطیری - تاریخی در شعر نو پیشگام است و شهرزاد از چهره‌هایی است كه او از رمزواره‌گی‌اش بهره می‌گیرد تا از چنبرۀ سنت‌های نادرست بر زندگی زن در جامعۀ سنت‌گرای خود انتقاد كند و مرثیه‌ای بسراید برای كشوری كه در چنگال استبداد و استعمار اسیر است و مویه كند بر انسان شهرزده‌ای كه پیوند خود را با مام طبیعت گسسته و پاكی روح خویش را در پای بت شهرنشینی قربانی كرده است. نگارنده در نوشتار پیش‌رو بر آن است كه با جستار در دفاتر شعری البیاتی نقش‌آفرینیِ شهرزاد را در آن‌ها بررسی و در دلالت‌های رمزوارۀ وی كاوش نماید. برای تحقق این مهم ابتدا دفترهای شعر البیاتی در جست و جوی نشانی از شهرزاد، خوانده شد. سپس تلاش شد تا از رهگذر واكاوی رشته‌های پیوند میان متن و شهرزاد روشن شود كه وی در هر شعر چگونه نقشی می‌آفریند و شاعر در ورای كاربست این رمزواره كدامین راز را نهان می‌دارد. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد كه شهرزادِ البیاتی از یك سو زنِ دیروز و امروز جامعۀ سنتیِ شاعر است و نماد كشور وی و از دیگر سو نماد زندگی بی‌آلایش روستایی و پاكیِ بر باد رفتۀ روح بشری است.  

Shahrzād is the most famous motif in the world of fairy tales in Arabic Nights which entered the context of contemporary Arab literature. Arab literary figures, poets and writers, have employed Shahrzād as a useful symbol in their works. Abdolwahhāb Bayātiis one of those poet pioneers in the field of application of mythical and historical figures in the contemporary poetry. Shahrzādis one of these figures that Bayātiutilizes as a symbolic motif to criticize the influence of false traditions on the life of women in his conservative society. The poet composes a Jeremiad for a country which is grabbed in the grip of tyranny and colonialism and weeps for the urban man who has broken up with the mom of nature and sacrificed his soul at the feet of the urbanization idol. In the present article, the author aims to review Symbolic Shahrzād’s character by analyzing Abdolwahhāb Bayāti˒s verses and to explore the symbolic implications of Shahrzād. The author also tries to show that Bayāti˒s Shahrzād is a poetess of a traditional society both yesterday and today. On the other hand, she is depicted as the symbol of the author’s country and simple rural life.