كليدواژه :
Basin , Karst forms , Hydrology , Litho logy , اشكال كارستي , حوضه‌ي آبريز درپرچين , ليتولوژي , هيدرولوژي
چكيده فارسي :
مناطقي از زمين كه توسط سازندهاي آهكي پوشيده و توسط جريان‌هاي آبي انحلال يافته‌اند، مناطق كارستي ناميده مي‌شوند. به دليل اينكه اشكال كارستي نقش مهمي در منابع آب،گردشگري و فعاليّت‌هاي عمراني دارند مطالعه‌ي آنها يك ضرورت محسوب مي‌شود. حوضه‌ي آبريز درپرچين، يكي از زيرحوضه‌هاي رودخانه‌ي بيدواز در شمال‌شرقي ايران است كه به دليل سازندهاي آهكي اشكال متنوع كارستي در آن شكل گرفته است. در اين مقاله سعي بر اين است تا عوامل موثر در كارست‌زايي اين حوضه مطالعه و شناسايي شوند تا در فعاليّت‌هاي عمراني و آمايش حوضه‌اي اين عوامل تحت كنترل باشند. جهت رسيدن به اين هدف، پس از مرزبندي اين حوضه، با استفاده از روش‌هاي كتابخانه‌اي، مطالعات ميداني، نقشه‌هاي توپوگرافي، نقشه‌هاي زمين‌شناسي و تصاوير ماهواره‌اي كارست‌هاي اين حوضه شناسايي و مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات اوليه اين فرض را در ذهن تداعي نمود كه در شكل‌گيري كارست‌هاي اين حوضه عواملي چون ليتولوژي، هيدرولوژي، فعاليّت‌هاي تكتونيكي و آب و هوا نقش بيشتري داشته‌اند. پس از بررسي اين عوامل مشخص گرديد ليتولوژي از طريق انحلال، تخلخل، شكستگي و نوع پوشش سنگ ها در شكل‌گيري اشكال اين حوضه موثر بوده است. از نظر هيدرولوژي، توان بالاي انحلال آب اين حوضه و عدم انطباق شاخه‌هاي فرعي آن با ساختمان زمين‌شناسي نقش خود را در اين زمينه ايفا نموده است. همچنين رتبه بندي اين حوضه مشخص نمود بيشترين و متنوع‌ترين اشكال كارستي اين حوضه در رتبه‌هاي بالاي آن شكل گرفته‌اند. از نظر تكتونيكي سه طرف اين حوضه توسط گسل‌ها احاطه شده، گسل همه گجي در شمال و گسل اردغان در جنوب اين حوضه با فعاليّت خود فرايند شكل‌گيري كارن‌هاي شياري و چكشي را در اين حوضه تسهيل نموده است. همچنين نيروي وارده ازسوي گسل‌ها، سنگ‌ها را تخريب و با نفوذ آب مقدمات انحلال آنها را فراهم نموده و اشكال كارستي را به‌وجود آورده است. ازنظر تاثيرات آب و هوايي مشخص شد در بين عناصر آب و هوايي دما و بارش نقش مهمتري در اين زمينه داشته اند. دما از طريق انواع هوازدگي و بارش از طريق تاثير در شكل‌گيري كارن‌هاي لانه‌ي زنبوري و كارن‌هاي باراني و پوشش گياهي نقش خود را در اين زمينه ايفا نموده است.
چكيده لاتين :
Areas of the earth, which are covered by limestone formations and dissolved by water flows, are called karst areas. Due to the fact that karst forms play an important role in water resources, tourism and development activities, their study is considered a necessity. Darparchin basin is one of the sub-basins of the Bidvaz River in northeastern of Iran, that due to the calcareous formations , various forms of karstic has formed in it. In this article, it is tried to study and identify the factors affecting on karst production in this basin, in order to control these factors in development activities and basin planning. In order to achieve this goal, after specifying the boundary of this basin, by using the library method , field studies, topographic maps, geological maps and satellite images , the karsts of this basin were identified and studied. Early studies have suggested that in the formation of karsts in this basin, factors such as lithology, hydrology, tectonic activity, and climate have played a greater role. After studying these factors, lithology was found to be effective in shaping the basin through dissolution, porosity, fracture and type of rocks coating. In terms of hydrology, the high water dissolution capacity of this basin and the lack of conformity of its sub branches with the geological structure played a role in this field. Also, the ranking of this basin revealed that the largest and most diverse forms of karst in the basin formed in its high ranks. In terms of tectonics, the three sides of the basin are surrounded by faults, the fault of Hame Ghaji in the north and Ardaghan fault in the south of the basin has facilitated the process of forming the groove and hammer carneys in this basin. Also, the force exerted by faults has damaged the rocks and provided the situation to dissolve them by water penetration and created karstic forms. Regarding the effects of climate, it has been found that among the climate parameters, the temperature and precipitation had a more important role. Temperature through different forms of weathering and precipitation through its influence on the formation of honeydew carneys, rainfall carneys and vegetation cover has played their role in this respect
