كاربرد شاخص خود‌همبستگي فضايي موران در تحليل فضايي-زماني آلاينده‌ي PM2.5 (مطالعه موردي: شهر تهران)

(Application of MoranייsI Autocorrelation in Spatial-Temporal Analysis of PM2.5 Pollutant (A case Study: Tehran City

زمينه و هدف: ذرات معلق يكي از مهم­ترين آلاينده­هاي هواي شهرهاي ايران به­ويژه تهران است كه به دليل خطرات بهداشتي متعدد سلامت ايراني­ها را تهديد مي­كند. ميزان خطرات اين ذرات به تغييرات زماني- مكاني غلظت آن­ها در هوا بستگي دارد. از اين رو، هدف اين پژوهش، تحليل مكاني و زماني PM2.5 در هواي شهر تهران با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي است. مواد و روش­ها: داده­هاي ساعتي غلظت PM2.5 طي سال 1395 از 38 ايستگاه­ سنجش آلودگي هوا جمع­آوري شد و به­صورت ماهانه، فصلي و سالانه آناليز شد. به­منظور پهنه­بندي غلظت PM2.5، از درون­يابي وزن­دهي معكوس فاصله استفاده شد. وجود خودهمبستگي مكاني در داده­ها توسط شاخص موران بررسي شد و خوشه­بندي داده­ها توسط شاخص­هاي موران جهاني و محلي صورت پذيرفت و نهايتاً جهت تعيين لكه­هاي داغ اين آلاينده در شهر تهران از شاخص Getis-Ord-Gi استفاده شد. يافته­ها: نتايج حاصل از پهنه­بندي و خودهمبستگي مكاني محلي و جهاني به همراه تحليل لكه­هاي داغ غلظت آلاينده­ي PM2.5 نشان داد كه غلظت اين آلاينده­ از سمت شمال به جنوب تهران روند افزايشي دارد به­طوري كه مناطق واقع در جنوب تهران به ويژه ايستگاه­هاي شهر ري، از آلوده­ترين مناطق شهر تهران بودند. همچنين نتايج نشان داد كه غلظت اين آلاينده در دو فصل سرد بيش­تر بود به­طوري­كه بيشترين لكه­هاي داغ در اين دو فصل شناسايي شدند. نتيجه گيري: استفاده همزمان از چند تحليل مكاني نشان داد كه شهر تهران به دو بخش شمال غيرآلوده و جنوب آلوده قابل تفكيك است كه اين موضوع بايد توسط برنامهريزان شهري جهت بهبود كيفيت هواي تهران در نظرگرفته شود.