بررسي و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرويات شيخ صدوق

Study and Critique of Misconceptions against Sheikh Saduq’s Authenticity and Reports

مقولۀ نسخ از دیرباز تاكنون مورد توجه اندیشمندان بوده است. نسخ دو ركن دارد؛ یكی ناسخ است و دیگری منسوخ. بر اساس دیدگاهِ مشهور، تشریع احكام در انحصار خداوند، و نسخ آیات مختصّ عصر نزول بوده و ناسخیت نیز در انحصار آیات قرار دارد. علاوه بر دیدگاه رایج،  نظریۀ متفاوتی به نام استمرار نسخ وجود دارد كه معقتد است آیات الاحكام بر مبنای سیرۀ عقلاء تشریع شده و عقل با تشخیص مصالح و مفاسدِ زمانی- مكانی، قدرت نسخ این آیات را دارد. مقاله­ی فرارو با روشی توصیفی- تحلیلی نظریه­ی استمرار نسخ را مورد بررسی قرار داده و با استناد به ادله­ای این نظریه را نقد نموده است. نتیجه آنكه: نظریۀ استمرار نسخ با اشكالات عدیده­ای روبروست كه عبارتند از: تصریح ادلۀ نقلی فراوان بر عدم قدرت عقل در درك جزئیات احكام، تعریف سطحی مفاهیم كلیدی بحث نسخ، عدم اتفاق نظر و وحدت رویّه در سیره­ی عقلای اعصار و امصار، كه سبب عدم امكان ترسیم سیرۀ واحدی بنام سیره عقلاء می­گردد و تشریع احكام بر این مبنا را زیر سوال می­برد؛ تعارض میان مسئلۀ ارسال رُسُل و استمرار تشریع احكام بر مبنای سیرۀ عقلاء؛ تناقض میان مسئلۀ ختم نبوت و نسخ آیات بوسیلۀ عقل؛ مبهم بودن تعریف عقل و عدم قدرت ناسخیت آن با توجه به اختلاف عقول بشر؛ عدم ثبات، و بروز آشفتگی در شریعت و در نتیجه مخدوش شدن فایدۀ تشریع قوانین است.

Among the most important and hard-working Shiʹa traditionists (muḥaddiths), it should be mentioned of Sheikh Ṣadūq in the fourth hijrī century, whose works are extended to tree hundreds. Although he has a great position in Shiaʹ, some Shiʹa simple-minded scholars, regarding the lack of assertion of authenticity of Ṣadūq by Ṭūsī and Najāshī, have faced with him silently and even some charged him with change, summary and removing words and phrases of traditions (hadiths) relying his own opinion. Their words are applied by some temporary Sunnis scholars to propose some misconceptions against him and call him “the liar Sheikh”! The present paper through a descriptive-analytical method aims to reply two questions: 1- what are the invalidation of the misconception of being silent about Sheikh Ṣadūq? 2- what are the invalidation of the misconception of the quality of Sheikh Ṣadūq’s reports? Findings say that making doubt and being silent on the authenticity of Sheikh Ṣadūq have two contradictive and remedial responses: A) The contradictive answer: the lack of authenticity by the others is not confined merely to Sheikh Ṣadūq, B) The remedial answer: according to some evidences, he is regarded by the early Shiʹa scholars and biographers like Ṭūsī and Najāshī as authentic. The misconception of change and removing traditions is also invalid because of the followings: 1- The diversity of the chain (of reporting), 2- issuing fatwa (ijtihad) to solve the contents of traditions, 3- cutting traditions, 4- relying on the Sheikh Ṣadūq’s traditions because of their stricter chain (of transmitters) and content.