سنتز فرومون جنسي ساقه خوار نيشكر Sesamia cretica و بررسي كارايي تركيب سنتتيك آن در شرايط مزرعه اي

(Synthesis and field evaluation of the sex pheromone of stem borer, Sesamia cretica Lederer (Lep.:Noctuidae

ساقه خوار Sesamia cretica Lederer. خسارت عمده اي به محصول ذرت و نيشكر وارد مي سازد. در آزمايشگاه سنتز فرومون موسسه تحقيقات گياهپزشكي كشور، فرومون S. cretica سنتز و فرموله شد. كارايي فرومون سنتز شده داخلي با سه نوع فرومون وارداتي از شركت هاي راسل، اكونكس و سيلوندرسون در سال 1393آزمايش و مقايسه شد. همچنين جلب كنندگي فرومون سنتز شده داخلي در دو نوع تله قيفي و دلتا بررسي شد. نتايج نشان داد كه بين تيمارها اختلاف معني داري در سطح احتمال يك درصد وجود داشت. تيمارهاي دوز نيم ، يك و دو ميلي گرم به ترتيب با ميانگين شكار 5±0.91، 2.75±0.45 و 3.75±0.85 (خطاي معيار ± ميانگين) شب پره داراي بيشترين جلب كنندگي و تيمارهاي فرومون هاي شركت هاي راسل، اكونكس و سيلوندرسون بدون شكار و فاقد قدرت جلب كنندگي بودند. آناليز فرمولاسيون فرومون هاي وارداتي، نشان دهنده وجود فقط دو مولكول 9Z-تترادسنول و 9Z-تترادسنيل استات در ساختار فرمولاسيون آن ها بود. فرومون هاي وارداتي فاقد مولكول سوم، 11Z- هگزادسنول، در فرمولاسيون خود بودند و به همين دليل در آزمايش هاي صحرايي قادر به شكار شب پره آفت نبودند. تيمارهاي تله قيفي با دوز يك و دو ميلي گرم فرومون سنتز شده در موسسه تحقيقات گياه پزشكي كشور به ترتيب با ميانگين شكار12.25±2.68 و 11.25±2.80 شب پره داراي بيشترين شكار و تله دلتا با دوز يك و دو ميلي گرم به ترتيب با ميانگين شكار0.00 ±0.00 و 0.25±0.25 شب پره داراي كمترين شكار بودند. بنابراين استفاده از فرومون سنتز شده داخلي و همچنين استفاده از تله قيفي براي جلب شب پره S. cretica توصيه مي شود.

Stem borer moth، Sesamia cretica Lederer causes major damage on sugarcane. Sex Pheromone of S. cretica was synthesized in the chemical laboratory of Iranian Research Institute of Plant Protection. Efficacy of synthesized pheromone with 3 types imported pheromone of S. cretica from Russell، Econex & Silvanderson companies were tested at the fields of Sugar cane Agro-Industrial Company of Ahvaz during 2014. Also attractiveness of synthesized pheromone was investigated with funnel and delta traps.The results showed significant differences among treatments (p<0.01). Synthetic pheromone with doses of 0.5، 1 and 2 mg had more attractant (5±0.91، 2.75±0.45 and 3.75±0.85 mean±SE،respectively) in comparison with imported pheromones that had no moth capture. Analysis of imported pheromones by mass spectroscopy devices indicated these pheromone contain only two molecules include (Z)-9-tetradecen-1-ol and (Z)-9-tetradecen-1-ylacetate. None of imported pheromone have third molecule (Z)-11-hexadecen-1-ol and for this reason they had no attractantion for S. cretica in the field experiments. Funnel traps with doses of 1 and 2 mg had most trapping (12.25±2.68 and 11.25±2.80، respectively). Delta trap treatments with doses of 1and 2 mg had less capture (0.00 ±0.00 and 0.25±0.25).Therefore we can conclude that proper formulation for S. cretica sex pheromone is that of with three molecules and funnel trap is the most suitable shape for trapping S. cretica.