تأثير كاربرد ميكوريزا، ورمي‌كمپوست و كود فسفات زيستي بر كميت و كيفيت اسانس گياه دارويي رازيانه

The effects of mycorrhiza, vermicompost and phosphatic biofertilizer application on quantity and quality of essential oil in Fennel (Foeniculum vulgare Mill.)

به منظور بررسی اثر كودهای زیستی بر كمیت و كیفیت اسانس گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum Vulgare Mill.)، شامل میزان اسانس و میزان آنتول، فنكون و لیمونن در اسانس، آزمایشی به‌صورت فاكتوریل سه فاكتوره با استفاده از عوامل تلقیح میكوریزایی (تلقیح و عدم تلقیح)، كود فسفات زیستی (0، 30 و 60 كیلوگرم در هكتار) و ورمی‌كمپوست (0، 5 و 10 تن در هكتار) در قالب طرح پایه بلوكهای كامل تصادفی با هیجده تیمار و سه تكرار در دو سال زراعی 1384 و 1385 در ایستگاه تحقیقات همند آبسرد در دماوند (وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع كشور) به اجرا درآمد. همچنین یك كرت به‌عنوان شاهد برای مقایسه با كرتهای كودهای زیستی در هر تكرار قرار داده شد كه فقط كودهای شیمیایی (NPK به میزان 90، 60 و 90 كیلوگرم در هكتار) در آن بكار برده شد. مقایسه میانگینها توسط آزمون چند دامنه‌ای دانكن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد كه بیشترین میزان اسانس در دانه (88/3%) و میزان آنتول در اسانس (42/68%) و كمترین میزان فنكون (68/11%) و لیمونن (44/10%) در اسانس در تلقیح با میكوریزا حاصل شد. كود فسفات زیستی نیز دارای تأثیر معنی‌داری بر روی میزان فنكون در اسانس نبود، ولی اثر معنی‌داری بر روی میزان اسانس در دانه و میزان آنتول و لیمونن در اسانس داشت. به‌طوری كه بیشترین میزان اسانس در دانه (86/3%) و میزان آنتول در اسانس (90/67%) با مصرف 60 كیلوگرم كود فسفات زیستی و نیز كمترین میزان لیمونن در اسانس (59/10%) با مصرف 30 كیلوگرم از آن بدست آمد. همچنین بیشترین میزان اسانس در دانه (03/4%) و میزان آنتول در اسانس (47/71%) و كمترین میزان فنكون (45/10%) و لیمونن (58/9%) در اسانس با مصرف 10 تن ورمی‌كمپوست حاصل شد. مقایسه شاهد با تیمارهای كودهای زیستی نیز معنی‌دار شد. به‌طوری كه از نظر میزان اسانس در دانه و میزان آنتول، فنكون و لیمونن در اسانس، دو تیمار كود زیستی حاوی تلقیح با میكوریزا، مصرف 30 كیلوگرم كود فسفات زیستی و 10 تن ورمی‌كمپوست و تلقیح با میكوریزا، مصرف 60 كیلوگرم كود فسفات زیستی و 10 تن ورمی‌كمپوست دارای تركیب بهتری نسبت به تیمار شاهد بودند.

In order to study the effects of biofertilizers on quantity and quality of essential oil in fennel containing essential oil content and anethole content, fenchone content and limonene content in essential oil, an experiment was conducted at Hamand Research station in Damavand in 2005 and 2006. The factors were mycorrhizal inoculation (inoculated and non-inoculated), phosphatic biofertilizer (0, 30, 60 kg/ha) and vermicompost (0, 5 , 10 ton/ha). The experiment design was factorial experiment in the base of randomized complete blocks design with eighteen treatments and three replications. In addition, one plot was allocated to control in each replication and only chemical fertilizers (NPK: 90, 60 and 90 kg/ha) were used. Data obtained from control plots were used for comparing other plots. Mean comparison was carried out using Duncan multiple range test (at 5% level). Results showed that the highest essential oil content in seed and anethole content in essential oil and the lowest fenchone content and limonene content in essential oil were obtained with mycorrhiza treatment. Phosphatic biofertilizer also showed significant effects on essential oil content and anethole and limonene contents in essential oil (except fenchone content). The maximum essential oil content in seed and anethole content in essential oil were related to the plots with consumption of 60 kg/ha. The lowest limonene content in essential oil was obtained with consumption of 30 kg/ha phosphatic biofertilizer. The highest essential oil content in seed and anethole content in essential oil and minimum fenchone content and limonene content in essential oil were obtained with consumption of 10 ton/ha vermicompost. Comparison of control versus biofertilizer treatments was significant, as two biofertilizer treatments include inoculation with mycorrhiza, application of 30 kg/ha phosphatic biofertilizer and 10 ton/ha vermicompost and inoculation with mycorrhiza and application of 60 kg/ha phosphatic biofertilizer and 10 ton/ha vermicompost in relation to quantity and quality of essential oil were better than control.