چند نكته و بن‌ مايه داستانيِ حماسي‌ اساطيري در يك طومارِ نقالي كهنِ تركي

A few epic mythical points and motifs in an old Turkish scroll

يكي از طومارهايِ نقالي نسبتاً كهن و ناشناخته كتابي است به نام كليّات شاهنامۀ فيلسوف شهير حكيم ابوالقاسم فردوسي كه در سال (1339 ه.ش) در تبريز چاپ شده است. اين متن به نثر تركي است و داستان­ هاي آن از پادشاهي گيومرث تا دو روايتِ بابك و ساسان و اردشير و كرم هفتواد از دورۀ ساسانيان را شامل مي­شود. مأخذِ فارسيِ دستِ‌كم دو روايتِ اين طومار مربوط به عصر صفوي است و زمانِ گردآوري و ترجمۀ باز دستِ­كم دو داستانش، پايانِ روزگار افشاريان و آغاز عهد زنديّه است و از اين­روي آن را بايد از طومارهايِ كهنِ نقّالي بشمار آورد. به دليلِ اين قدمت و نيز جامعيّتِ داستانيِ آن، برخي نكات و اشاراتِ مهمِّ حماسي­ اساطيري در اين طومار وجود دارد كه در جستار پيشِ رو به بررسي آن­ پرداخته­ ايم.

One rather old and unknown narrative scroll is a book called the entire Shahnameh canon by the eminent philosopher Abolqasem Ferdowsi which was published in Tabriz in 1339. It is written in Turkish prose and its stories proceeds from the reign of Kayumars till the reign of Sassanid, namely Babak, Sassan, and Ardeshir, and continues to the story of Haftvad worm. The Persian reference of at least two narratives of this scroll belongs to the Safavid period and the time of compilation and translation of yet another two of its stories is towards the end of Afsharid period and beginning of the Zand era. Therefore it should be regarded as one of the ancient narrative scrolls. Precisely due to the longevity of this scroll and comprehensiveness of narration that exists in this work, a few major epic mythical points are examined in this article