پديد آورندگان :
تقي زاده، حامد دانشگاه شهر كرد - دانشكده ادبيات و علوم انساني - گروه باستان شناسي , حيدريان، محمود دانشگاه شهر كرد - دانشكده ادبيات و علوم انساني - گروه باستان شناسي , عابدي، اكبر دانشگاه هنر اسلامي - دانشكده هنرهاي كاربردي - گروه باستان سنجي
كليدواژه :
دوره مس سنگ , دوره مفرغ , سفال , علوم ميان رشته اي , كاني شناسي
چكيده فارسي :
دوره‌هاي مسسنگ و مفرغ از مهم‌ترين ادوار پيش از تاريخ ايران به‌شمار مي‌آيند كه از لحاظ داده‌هاي فرهنگي از قبيل سفال، معماري، شيوه تدفين و ... تفاوت‌هاي زيادي دارند؛ به‌عنوان مثال داده‌هاي سفالي دوره مسسنگ، نخودي و يا منقوش هستند و روي آن‌ها از نقوش مختلف هندسي استفاده شده است در حاليكه در دوره مفرغ به يكباره شاهد تغيير ناگهاني در داده‌هاي سفالي هستيم. سنت سفال نخودي منسوخ و سفال‌هاي خاكستري سياه با نقوش كنده طيف وسيع داده‌ها را به خود اختصاص مي‌دهد. اين اختلاف فرهنگي و به طبع آن سفالي در لايه‌هاي فرهنگي بيشتر محوطه‌هاي ايران و به‌خصوص منطقه شمال‌غرب به خوبي شناسايي شده است. با توجه به نبود اتفاق‌نظر در خصوص اين اختلاف فرهنگي در منطقه و مسائل لاينحل موجود ميان دو دوره مسسنگ و مفرغ به نظر مي‌رسد استفاده از روش‌هاي آزمايشي مي‌تواند راهگشا باشد. پژوهش حاضر سعي مي‌كند با استفاده از كاني‌شناسي سفال‌هاي به دست آمده از لايه‌هاي مسسنگ و مفرغ كول‌تپه هادي‌شهر به اطلاعاتي در مورد خاك استفاده شده و بومي ياغيربومي بودن آن‌ها دست يابد. اين محوطه در دشت ميان‌كوهي وسيع هادي‌شهر در شمال‌غربي‌ترين نقطه كشور و در حدود ده كيلومتري جنوب رود ارس واقع شده است. در اين پژوهش نتايج به دست آمده از آزمايش كاني‌شناسي ده نمونه سفالي (از هر دوره پنج نمونه) دو لايه گاه‌نگاري شده مسسنگ و مفرغ اين محوطه مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد. روش پژوهش تلفيقي از روش‌هاي ميداني آزمايشگاهي و كتابخانه‌اي است. با توجه به نتايج به دست آمده علاوه بر ناهمگوني ظاهري در بافت سفال‌هاي دو دوره، شاهد تفاوت‌هاي چشم‌گير ديگري از قبيل فابريك و نوع بافت آن‌ها (ريزبلور يا سيلتي در مسسنگ و پورفيري يا درشت در مفرغ) هستيم. در سفال‌هاي دوره مسسنگ شيشه‌هاي ولكانيكي ديده نشده در حاليكه نمونه سفال‌هاي دوره مفرغ شيشه‌هاي ولكانيكي و قطعات هلالي‌شكل و دايره‌اي‌شكل دارند. با توجه به زمين‌شناسي منطقه، حوضه رسوب‌گذاري فليشي، سنگ‌هاي ولكانيك و سنگ‌هاي آذرين آواري (پيروكلاستيك)، سنگ‌هاي آهكي و ... موجود در منطقه مي‌توان به قطعيت بيان كرد كه منشأ سفال‌هاي دوره مفرغ محلي است؛ زيرا در تمام اين نمونه‌ها بدون استثنا قطعاتي از سنگ‌هاي ولكانيك و يا آذرين آواري را مي‌توان مشاهده نمود.
چكيده لاتين :
Chalcolit hic and Bronze Ages are among the most important eras in prehistoric periods of Iran; they serve different cultural data, such as, pottery, architectures, burial, etc. For instance,
potteries from Chalcolit hic are buff in surface and use different geometrical mot ifs; whereas, in Bronze Age, we see sudden changes in pottery evidences. In this era, the tradit ion of buff
wares had abolished and black-gray ones wit h carved designs occupied the wide range. This cultural difference followed by pottery variet ies have been well ident ified in cultural layers of
the most parts of the Iran, especially in northwest areas. In respect with the cultural differences of the area and the properties of Bronze whether they have been derived from new
Chalcolit hic culture or new works give evidence of a newly arrived nat ion/culture, there were advent of debates. But in spite of existed disagreement on the case as well as on the unsolved
issues between the two eras, it seems that using experimental methods might provide so me responses to all of them. Current study aimed to invest igate the potsherds obtained from
Chalcolit hic, and Bronze layers by studying the petrographic of Kul Tappeh at Hadishahr in northwest of Iran, this study attempts to find some informat ion about the soil used in them
and their native status. Kul Tepe is a
mult i-period tell, about 6 ha in extent and rising 19 m above the surrounding land. The site was originally discovered by an expedit ion in the province of East Azerbaijan in 1968 under
the supervision of Kambakhsh Fard, and was later reported by other authors such as Edwards, Kliess, Kroll and Omrani as well. Kul Tepe is located precisely in the northwestern corner of
Iran, which is the gateway between the Southern Caucasus and northwestern Iran. Kul Tepe is located next to a broad valley, at the center of the highlands and at the crossroads of major
routes linking the Iranian plateau to Anatolia and the Caucasus to Northern Mesopotamia. The first season of excavat ion at Kul Tepe were carried out from June to August in 2010. Because
of the huge quantit y of material and deposits at Kul Tepe, the site needs mor e research and excavat ion to better understand the cultural situation in the region. The second season of
excavat ion was from August to October 2013 in order to answer certain quest ions about the region and extend the studied areas. Ten characterist ic potsherds (5 for each era) from Late
Chalcolit hic and Early Transcaucasia culture (Kura-Araxes) were studied by thin section microscopic (petrographic) method. These potsherds had been obtained during the excavat ions on Kul Tepe. Due to obtained result s as wel l as external heterogeneit ies in the two era's potsherds texture, we will find other significant differences among them, including their fabric and texture type. Dominant texture in the potsherds of the Chalcolit hic is of silt or tiny crystals, where as that of Bronze are coarse and puffery. Yet, no one found any volcanic glasses in the potsherds of the Chalcolit hic, whereas potsherds of the other era have volcanic glasses as well as crescent and circle-like pieces. Wit h due attention to the area's geology, fishy sedimentation basin, volcanic stones, pyroclastic stone, calcareous stones, and … existed in the area, one could clearly state that origin of the Bronze potsherds is local; because, unexceptionally some pieces of volcanic or pyroclastic stones will be seen in all of them.
