بررسي چيستي علوم انساني اسلامي از ديدگاه آيت الله مصباح يزدي

Ayatollah Mesbah Yazdi`s View on the Nature of Islamic Humanities

علوم انساني اسلامي با رويكردهاي مختلفي مطرح شده است. از ديدگاه آيت الله مصباح، علمْ كشف واقع است و دين الهي حق منحصراً دين اسلام است كه راه سعادت و شقاوت انسان ها را در حوزه باورها و ارزش ها مشخص مي كند. بنابراين، علمِ ديني علمي است كه در حوزه هاي مرتبط با سعادت و شقاوت انسان و باورها و ارزش ها از منابع صحيح ديني و با استفاده از روش شناسي صحيح (روش فقاهتي) بدان رسيده باشيم و نتيجه نيز يقيني باشد. در متون ديني، مسائل مختلفي مطرح شده است كه ناظر به علوم طبيعي، پزشكي و ... است. ازآنجاكه شان دين هدايتگري به سمت سعادت است، علم ديني بايد همسو با اين شان تعريف شود. بنابراين، هر گزاره اي كه با روش هاي معتبر اثبات شود علم ديني نخواهد بود، زيرا دين وظيفه اي در قبال كشف روابط علي ميان پديده ها ندارد. آنچه براي دين ضرورت دارد شناخت و بيان تاثير پديده ها در سعادت و شقاوت انسان است. اين امر در بسياري موارد با عمل اختياري انسان در ارتباط است. در ميان علوم، موضوع علوم انساني بررسي كنش هاي ارادي و آگاهانه انساني، و احكام و آثار و پيامدهاي آن است، مانند علم اخلاق يا حقوق. بنابراين و با توجه به جايگاه بي بديل علوم انساني در ساخت تفكر بشري و سبك زندگي انسان ها، از ديدگاه استاد، اسلامي كردن علوم در گستره علوم انساني اسلامي محقق مي شود. اين بررسي به توصيف و بازخواني نظريات استاد در رابطه با اسلامي كردن علوم انساني -پرداخته و از منظر ايشان، به برخي ابهامات پاسخ داده است.

Islamic humanities have been viewed in various approaches. For Allamah Mesbah، knowledge consists in discovering the real and Islam is the unique Divine right religion that introduces the ways of happiness and misery in the fields of values and beliefs. Religious science، being related to human happiness and misery in the two fields، therefore، would be the one of certainty that is extracted from religious sources with a valid methodology. Though there may be found different problems in the fields of such sciences as natural sciences، medicine and …، regarding the function of religion as preparing the ground for human happiness، religious science must be defined with this consideration. Such being the case، we may not consider any scientific and valid statement as religious. Religion is not of such a duty as discovering causative relations phenomena; necessary function of religion lies in knowing and explaining the things effective in human happiness and misery. As stated، human optional actions are of high importance in the ground. On this basis، humanities should be regarded as those studying human optional and knowledgeable actions with their rules، effect and consequences as is seen in the cases of ethics and laws. And finally، regarding Allamah`s thought on the high and unique status of humanities in human thought and style of life، islamization of sciences would be established in the area of Islamic humanities.