اخلاق حرفه اي صناعات در فقه شيعه و متون صنفي (مطالعه موردي حق نظارت بر اصناف)

The Professional Ethics of Industries in Shiite Jurisprudence and Professional Texts (Case Study: the Right of Supervision over Industries

فقه شيعه به اقتضاي جامعيت خود يكي از منابع غني و مهم براي مطالعه و بررسي آداب و اخلاق كسب وكار است. فقها در ابواب گوناگون مرتبط با كسب وكار، تجارت و مكاسب آموزه هاي متعددي را در قالب واجبات و محرمات و گاهي مستحبات و مكروهات بيان فرموده اند. اين آموزه هاي فقهي پديدآورنده نوعي خاص از مباني و اصول اخلاق حرفه اي است كه در عرصه اقتصاد، كسب وكار و صناعت نمودار است. از سوي ديگر اين مباني اخلاق حرفه اي و آداب صناعات در متون حرفه اي به ويژه فتوت نامه هاي صنفي انعكاس يافته است. اين مقاله به عنوان يك پژوهش فقهي بر آن است تا به روش كتابخانه اي و توصيف و مقايسه آموزه هاي فقهي از يك سو و متون صنفي از ديگر سو، ميزان تاثيرگذاري فقه شيعه در ايجاد مباني خاص در اخلاق حرفه اي صناعات را نشان دهد. پرسش اصلي اين نوشتار نيز آن است كه چه اصولي از تحليل و مقايسه آموزه هاي فقه شيعي و مكتوبات صنفي قابل استخراج و استنباط است. ره آورد اين مقاله نيز بيان اصولي مانند وجوب تامين معيشت زندگي و شرافت بخشي به صناعت، لزوم كسب دانش در كسب وكار، لزوم تاسي به سيره پيشوايان توحيدي در صناعت، لزوم توجه به اخلاق و معنويت در صناعات، لزوم ذكر و دعا و توحيد محوري در صناعت، بركت كار و مال در پرتو صناعت صحيح و به ويژه تحليل فقهي حقوقي اصل نظارت بر مشاغل به عنوان مباني اخلاق حرفه اي صناعات است.

The Shiite jurisprudence، due to its comprehensiveness، is one of the richest and most important sources which can be applied in studying the etiquettes and moralities involved in business. The jurists have mentioned various teachings in form of religious precepts including obligatory، unlawful، recommended and disliked rules in the legal works devoted to business and trading in Islam. Such legal teachings can create certain principles and bases known as professional ethics used in the fields of economics، business and industries. Furthermore، such principles have been reflected in some professional texts، particularly in some chivalry-manifestos presented by certain business. This essay، as a legal research، seeks to indicate the degree of Shiite jurisprudential influence on the emergence of specific principles of professional ethics in different business using a library base and descriptive method and by comparing the legal texts on the one hand and the professional texts on the other. The main question which this essay tries to answer is to know what principles can be inferred from analyzing and comparing the Shiite jurisprudential teachings and the professional texts written in this regard. Based on the findings of this article، the following principles can be extracted from the above mentioned analysis: the obligation of providing livelihood، and giving reverence to business، the necessity of gaining knowledge for business، the necessity of pursuing the example of religious role models in different businesses، the requirement of attending to ethics and spirituality in work، the obligation of adding prayer and devotion in all works. The blessing in work and business can take place in the light of proper businesses which can be achieved through legal analysis and by supervising the jobs as one of the principles of professional ethics in business.